Sleumer, Jan

Ien t Grunnegers kinnen lu mit noam van heur ambacht, affeer of achternoam aansproken worden.

God tegen boer Beukemoa: ‘Kins niks zeggen, boer?’→

Wel waiten wil woar t Grunnegers oet vot komt, mot mit Jobke, tegen mode ien, truggoan ien tied.
Tegenworreg strunen der ien hail Grunnen ±550.000→

H. Smith – Een ouderwetse schoolmonarch
(Maandblad 1930)

“Ziezo mien tuutjes, nou zel wie rais zain of
ie de letters nog kennen.
Eerst mor ais aalmoal→

Mit verboazen heb ik ien leste T&T (maai/ juni 2009) reactie van Tonko Ufkes lezen op t lesbouk ‘Zeg t mor’.
Hai vragt hom òf: wel mot t bruken? →

‘Mot je nog wiet?’
‘Nee hur, ik kin t ien vief menuten doun.’

Oet: Grunneger Toalspulbouk

Dou t niks bie oerknal ontplofte en tied en roemte begonnen, waas dou niks ontploft? Kwam onze oermouder, zwaarte →

‘Doar heb ik niks mit neudeg! n Móf blift altied n móf,’ snaauwde pa Sleumer, dou Jobke hom verteld haar van zien gloepensmooie ontdekken ien t archief→

n Goddelk lötsbeschikken haar wild dat Hiepko’s noaber homzulf en aander lu opbloazen zol. Overgang noar aander wereld waas ledderliek ien n flits→

Hendrik Werkman (1882-1945) mouk tussen 1941 en 1945 schiere druksels veur De Blauwe Schuit. Werkman leerde ien oorlog de nijmoudsege domie August→

Noa braand van 1897 waas der ien 1921 opnijs braand ien t logement-café. Regionoale kraant ‘De Ommelanden’ het ter oetgebraaid verslag van moakt.→

Zol n spesioale menaaier van denken van lu oet n bepoald toalkontraain deurklinken ien hou ze dij denkwies ien heur toal oetdrukken? Of is t net aansom.→

Junkers doar dij ol mouder op t staarfber heur dochters veur waarschaauwde, waren volgens heur apmoal slampers, ien heur Nederduutse toal slömers:→

t Verhoal ‘De Olle Grieze’ van Duut van Goor is van véúr de tied van t gasboren en zoveul op de schoal van Richter, mor t is nou zó gloepend aktueel→

Ien 1710 het Frankfurter börgmeester Zacharias Conrad von Uffenbach Stad Grunnen aandoan. Ien zien raaisverslag schreef e over Martinikerk →

Aiweg dik en knorredoen leek kerel wel, dij sums bie heur ien dörp omstruuntjede. Kerel haitte Derk. Hai waas luddek, mor braid. As e bie heur ien →

Noa n oplaaiden tot onderwiezer ston Jan Boer veur klas ien Stad en ien Meppel, doar e direkteur van kweekschoul wer. Bloumlezer Lubbertus Leopold,→

Jobke’s pa (†2003) van overkaant heer:

‘Alles strak en glad, zo mos t ien de joaren 1950-’70. Ien hoes, mor ook ien kerk.

Ook ons Sint Jacobuskerk →

As n klap mit Mahler-hoamer, zó haard mot t bericht wel aankommen wezen van ’Dop-aarten’, t eerste Grunneger proatklupke ien Amsterdam! Nait dat→

Laif Dreumbouk! Véúrdat t geheugen onze vongen dreumen oetveegt of ver aandert, leggen wie ze ien die vaast. Zo leven ze deur. Veur aiweg en altied.→

Naachtwolf waas n teuvenoar dij van gedoante veraandern kon. Naachtwolf haar twij zeuns, Thorolf en Koale Grim. En nou komt ter votdoalk al wat →

Der is spreektoal en schrieftoal, mor minsen kinnen ook met behulp van fluittonen ‘proaten’. Dat wordt n fluittoal nuimd.
Silbo Gomera is n fluittoal→

Oet: Grunneger Toal Spulbouk

Einhard (770-840) waas n Frankische dichter, geschiedschriever en biogroaf van Karel de Grote.

Dat Einhard t nait→

Sunt begin veurege aiw het zowat elk d’aander noaschreven dat de Grunneger Ommelanden en Oost-Vraisland van ±800 – ±1300 Oldvraistoaleg→

t Maag joe heugen dat ien 2011 de meer as twinteg joar olle “Toalroute” deur Bavvelt en Raskerd nij leven ienbloazen wer.

Dizze Toalroute is n Grunneger→

Geloofstoe ien haailege geest?

Eerliekse haaidense gaisten bennen eerdmantjes: leutje kereltjes, dij heur votteuvern veurdat ie ze zain kriegen→

Swinters mos Roelfs vraauw, Margaretha (Griet) Meijer, oet Kloosterboeren, elke zundag törfkooltjes waarmen veur sikkom vieftien steuven,→

Om en bie 700 joar noa de Hoogduutse Klaankverschoeven begonnen ien Groot-Brittanië klinkers te verschoeven. Rond 1400 wer time nog oetsproken→

t Leek of ze sikkom aal ien Baggelhuizen waren, dou Jozefs Broek hom aan Billerei begon te bakken. ‘Komaan!’ zee Maria, ‘as ik die nou over Briltil→

Sums kin véúrdieverdoatsie groter wezen as joen echte planoetvouern. Zo is t op t heden ook mit mie. Ducht mie, want ik mot t plan nog oetvouern.
Eerst→

Kennes over t Oldsaksisch is veur n groot dail vothoald oet de Heliand. Dat Kristusverhoal is belangriekste bron veur t Oldsaksisch. Meer as de →

Oet: Grunneger toal spulbouk

Net aans tegenworreg bie leutje kiender ontwikkelden noazoaten van ‘ons oermouder Safia’ stoareg aan ook t vermogen→

Elk dij n beetje geduld het en nijsgiereg is, zol op nduur zowat ale Grunnegers kennen leren kinnen. Dat wil zeggen ale Grunnegers dij wat ien t openboar→

Wel moakt ainks oet houveul toalen of dat ter binnen? Wat wordt onder ‘toalen’ rekend en wat nait?

Ien de Ethnologue, n internatsjenoal overzicht→

Ien Gent kommen wie mit ons drijen te Sint-Jorishof oet en lopen op Belfort aan. n Plougje Latinisten staait om stadsgids tou. Ze stukt t verhoal →

Specialist: ‘Ien t aalgemain het dit geneesmiddel n gloepend goie genezende oetwaarken.’
Havvelkoar (boven de 56): ‘Ien→

Der bennen gonnent dij nait geern aan heur middelboare schoultied trugdenken, omreden ze bevubbeld onregelmoatege waarkwoordsvörms oet kop→

Telefoontje noar Sini Schlömer in Papenburg:
‘Ja, herzlich Willkommen! In Papenburg ist alles ruhig.’
Zien bruier Bernard en vraauw→

Twaalf winkels ien Amsterdam en drij ien Stad! Ik op t fietske noar ain van winkels ien Leidsestroat, mit braif ien tas:

Leuk nieuws voor u. U bent →

Is haile kust van t Nederlandse Vraisland tot en mit t Duutse Noord-Vraisland oetsloetend Vraistoaleg west?

Dat ter ien Noordduutsland twij kontraainen→

Wat t Nederlands nait het en t Grunnegers wel, dat bennen waarkwoorden op -ken en -jen: proempken, boerken, snirtjen/snittjen/kwittjen (dunne→

Jozef Israëls (1824-1911) wer geboren as daarde kiend ien n gezin mit tien kiender.
t Gezin Israëls, dat tot de riekere börgerstand van Stad Grunnen→

Wie strunen deur t sentrom van Gent en snoeven de loatmiddelaiwse sfeer ien ons op.
Straks willen wie bie Sint-Jorishof aangoan om doar Habsbörgse→

t Waas op n wasdag veur t gebit. Drij vt-rekels, van t pergram ‘teleramptoerisme’, ain oet Vlodorp, ain oet Geldorp en ain oet Born stapten aan boordstuur→

Net as zien veurvoaders wer oldste zeun Bernard (1912) ook timmerman-aannemer en loader ook caféholder der bie.

Hier komt Bernard zulf aan t woord:→

Woar is nou t gevogelte, of eerste keur wien,
Of dij nobele steufoal, of dij wildbroa zo fien?
Keuken rókt nait noar zwoanen, nait noar kroanvogelvet;→

1. Ellips

As toalonderzuiker verzoamelt Jobke ellipsen!
‘Ik kin hier nog wel meer over zeggen … (‘mor dou k nait’).
‘Hai is nait recht …’

t Twijde veurbeeld→

En din zel der meschain n tied kommen dat n röddebewegen bèlken zel dat zai putdeksels van t natsjenoale riool openroppen zellen of zukswat en dat→

Maria oet 1829 waas n dochter van Rudolph Schlömer (1798) oet
Herbrum/Emsland. Op foto zain ie t Logement-café dat Maria soamen mit
heur man ien →

Der bennen Grunnegers, as dij op Oskerd aanrieden, din kriegen ze vot Ludger en gaanzen in t zin. Volkert ook. Gak, gak, gak! Zuneg waas Volkert t →

Dit is dail twij van t verhoal Ludger, Gaanzen, Bernlef. Ien t eerste dail is singer-songwriter Volkert op fietske op boerderij Nieuw Helwert aanreden→

Bie mie om houk is supermaart Deen veranderd ien AH. Doar waas ik nait blied mit, mor t grode geld beslut.
Mit tegenzin ging ik vandoag veur eerste →

t Waas n dag van wonder en geweld. Ien hal van t AVL zol Jobke vrund Haarm trevven. Omdat ter gain traainen reden van Zaandijk noar Amsterdam waas Haarm→

Oet HetPAROOL

Amsterdamse Grunneger plietsiepeerd Eric mit pensioun op Peerdekamp ien Soest
Ientocht plietsiepeerd tiedens Open Dag op zoaterdag→

Vannaacht laag ik hail noflek ien bèr te lezen, totdat n mug mie om rechterhaand tou vloog. Ik pakte t bouk mit linkerhaand ien t midden vaast, zodat→

Om en bie 1540 wer der ien t dörpke Grobe n kiend geboren dij loater biezunder worden zol: Johannes Stricker. Grobe ligt ien t noordduutse Holstein,→

Veur n schietbeetje (twijhonderd euro t stuk) bennen opa en oma pluus en nijntje bie zee vertoald. Doarom vroug vertoaler veur n meugelk daarde →

‘Noamvalen? Ik proat aal geef Grunnegers, en noamvalen doar heb ik niks mit van neuden!’ Dat heurde Koba ain ien traain van Stad noar Roodschoul →

t Verst is t “òfslietensproces” van noamvalen deurgoan ien t Oafrikoans, ien t Engels en ien Skandinoavische toalen; dizze toalen→

t Aanleren van oetsproak van t Grunnegers via Amerikoans-Engelse oetsproak

‘Het is n bepaalde tongval, hè! Die kun je later niet meer leren.’ Dat→

n Bouk
mit hakkemak en nikkenak ien en over
Grunneger toal

om te lezen te laggen
te liepen
en om spultjes mit te doun

t Riegje van toalveurollen: toalbetovergrootol:→

n Bouk mit hakkemak en nikkenak ien en over Grunneger toal, om te lezen, te laggen, te liepen en om spultjes mit te doun

Proto-indo-europees (6000-3000→

Aanbegun

Ien t begun was eerde onlaand en t duurstern laag over oervloud. Ien Hebreeuwse biebel staait dat t wotter onder hemel op nduur noar ain →

Noa 1814 haren Roomsen ien Nederland mit geliekstellen van ale godsdainsten ook t recht herkregen om heur aigen kerken te baauwen, al wer dit pas→

Ien t Grunnegers is der bie mannelke en vraauwelke woorden n verschil tussen onze voader en ons voader.
Onze voader wordt ien t Grunnegers bruukt→

t Waas op n Ommelander raais deur t grollandse Toponymië, en t leek of ze sikkom al ien Baggelhoezen waren, dou Jobke’s Broek hom aan Billerei begon→

Dou gemainteroad onnaaierde dat t hoaven- en industriekontraain van Delfziel oetbraaid worden mos, wer docht dat ter veur n aantal dörpen gain→

“Wollen ie der geern n luuks papierke omtou, of kin t zo?” vroug mevraauw van mien boukwinkel.
“Nee hur, t is veur miezulf.” Ze haar mie wel eerder →

‘De brandstofprijzen exploderen! We worden genaaid aan de pomp!‘ Dizze klacht ston op www.autoblog.nl. Reactie van n lezer: ‘Tjasses, waarom→

Oldromein Plinius de Oldere haar Oldvraizen en Oldgrunnegers nait bot ien reken:

‘Wie hemmen t ja al zegd dat ien t oosten, aan kusten van oceoan,→

t Liek wel of Duutstoalegen t spoor voak biester bennen as t om wat mit woater gaait. Tegen zee zeggen ze Meer en tegen n meer zeggen ze See. Mor Noordzee→

Van 2013 tot 2015 is ien Nederland t 200-joareg bestoan vierd van t Keunenkriek der Nederlanden. Noadat der n ind kommen waas aan Fraanze overheersen→

Ien de zummer bin ik lest

mit mien man op raize west,

en ik wol van mien bedrieven

nouw rais gauw en boukje schrieven.

Ons raais ging laans ploatsen →

Noa t besluut van ‘Kemizzie Nije Grunneger Alfabet’ tot veranderns ien lettervolgorde brak rebullie oet ien Grunalfabetlaand. Want letters →

Veuròf: Aksenten ien tekst geven beklemtoonde lettergrepen aan en vetgedrukte letters allitererende klanken.
n Schune streep geft schaaiden→

Dat Grunnegers vrouger roeger in de bek waren as tegenworreg zel gain nijs wezen. Dat waren ‘Hollanders’ ook, mor ‘Hollandse’ bovenloag is doar→

Joa, kiender, as ie joe de bekjes even vief menuten holden willen, din zel ik joe t verhoal van Roodkapke vertellen, as mie dat teminnent weer ien →

Bie Rudolphs komst ien Oethoezen telde Herbrum mor 165 ienwoners, woarvan aacht Hollandgänger. Oethoezen telde dou rond 1400. Rudolph mos al →

Hoopte Rudolph op waark en dat e ien t Nederlandse keunenkriek militaire dainstplicht ien t keunenkriek Hannover ontlopen kon? As boetenlander→

Noa Reduktie ien 1594* kregen kalvinisten ien Grunnen n beveurrechte pezietsie. Hou t kalviniseren ien t Oldambt en Westerwolle heergoan is, →

t Oera Lindabouk, wèl het doar nog wait van? Bie Timmerboas Cornelis over de Linden oet Den Helder dook ien 1867 n meroakel manuskript ien n runenschrift→

t Vaalt ons (mie) op dat ter aal meer ien t Nederlands over t Grunnegers schreven wordt, net nou t Grunnegers aal meer schrieftoal aan t worden is, →

Twij jongkerels dij vlak noa nkander houk om steveln, aalbaaid mit ale aandacht veur t mobieltje, nait veur stroat.
Azioatische man mit droadjeshoar→

n Verwizzeln van letters, lettergrepen of woorden as gevolg van n verspreken hait spoonerisme, noar Archibald Spooner (1844-1930). Jobke zegt→

As oprechte Grunneger waiten ie vanzulf allaang dat n til, tille of bat n brug(je) is. Mor wizzen ie ook dat t olle Westgermoanse woord oorspronkelk→

Midden ie n stil bos bie t dörp Upgantschot, zöcht Jobke noar t monument van vergoaderplek van de Upstalboom, n laandvredebond tussen Vraize gouwen.→

Wel mitkommen wil ien dizze wereld mot veuroet kieken. Doarom zel der meschain n tied aanbreken dat eerdbevens en Grunneger streektoal ook ienzet→

Mien bruier Bernard en zien vraauw Lieneke zollen mit heur aigen bootje ook ien t Duutse Papenburg aankommen. Ien ‘Passantenhaven’,→

Bie ons goan jonges en wichter soaterdoagsoavends ommeroak aan de flitter. Ien ons swierhoezen worden wichter deur jonges din traktaaierd op →

Oet tied van Ludger stamt n Deupgelofte ien t Oldsaksisch. Tekst bestaait oet vroagen van n predeker en antwoorden van n deupling. Lichtkaans dat→

Oet t Grunneger Toal Spulbouk

Is t Letien nou haildaal dood? Nee hur! Mor sums is t stoer om ien t Letien over nijmoodse zoaken te schrieven. t Is bevubbeld→

Ien 1971 schreef de beroemde Grunneger dichter Jan Boer ien t Nijsblad van t Noorden: ‘Dij behoufte om volledeg mens te wezen, om joe oet te leven →

Swinters mouken wie doodkisten op veurroad.
Op n dag mozzen wie n ol minsk kistleggen, dij boven winkel woonde. Heur woonhoes waas allinneg te berieken→

Akkelaai (scholekster), blaauwmaiske (koolmees), blaauwsteern/zeeswaalf (zwarte stern), blaauwvaalk (sperwer), doeker (fuut), griet/grait→

Pestoor van Soaksumhoezen aargerde hom aan gewoonte van kerkgangers om onder preek al te kerk oet te bulen. Dou ain van heur mit kakkennood der veurtiedeg→

Willem ten Berge (Lains, 1903 – Overveen, 1969) waas n Nederlands dichter, dij ook n hail luk beetje ien t Grunnegers schreven het. Hai wer geboren→

Ien heur gedicht ‘Spoaren’, oet 1927, bruukte Sien Jensema waarkwoord-oetgaang -ze ook (oetgaang -ste van t waarkwoord noa n zaachte klank).→

Sierlek mooi weer waas t op dunderdagmirreg 4 juni ien Zèlgn.
En dóár haren wie verlet om, want nou kon prizzentoatsie en opening van ons Neuteboomprojekt→

Deur Jac. Ahrenberg (1847–1914).

Vertoalen: Eric Dickens/Jan Sleumer/Geesje Vos

Wie vertrokken van Trångsunds* pier op n klaaine kuststoomboot,→

Tussen Meppen en Aschendorf, sikkom 55 km, wer t aldermooiste weer van de wereld verknooid deur Jobke’s löslieveghaid. Nait meer te holden! t Swait→