t Nije haaidendom of hou God zowat oet Grunnen verswon
Noa Reduktie ien 1594* kregen kalvinisten ien Grunnen n beveurrechte pezietsie. Hou t kalviniseren ien t Oldambt en Westerwolle heergoan is, kin je lezen ien t bouk van Geert Luth: Ongepast gedrag. Ruim 200 jaar calvinisering en sociale disciplinering in de classis Oldambt en Westerwolde (ca 1600 – 1800).
Verspraaid deur pervinzie bleven ook nog wat lutje roomse gemainschoppen bestoan, benoam ien Stad en ien enklaves as Kloosterboeren, Oethoezen en nog zo’n stukkewat.
Op t Hogelaand werren roomse jonges om heur geloof tot aan zesteger joaren tou op stroat oetscholden:
Roomse poepen, luzzen gain zoepen, luzzen gain brij.
Ze binnen apmoal aan … de schieterij!
Roomse papen, klimmen als apen, hoog in de bomen,
om dichter bij Maria te komen.
Mor roomse jonges laiten heur deur òfgeschaaiden nait op kop schieten en bèlkten vot trug:
Koksioanen, kovviekroanen,
Aaierdoppen, kletskoppen.
Koksen, of Koksioanen bennen nuimd noar Ds. Hendrik de Cock oet Veendam. Naodat e as domie van Oldrom/Ulrum ofzet waas, het e hom mit zien volgelingen ofschaaiden van de ‘valsche’ Rechtfermaaierde Kerk. Dat waas Nederlands Hervörmde Kerk.
Koksen (Gereformeerde kerk) worden doarom ook wel of- geschaaiden nuimd.
Kokse keuzen, mit heur rooie neuzen,
Mit heur dikke lippen,
doar zit duvel op te wippen.
Reffermaaierden laiten heur ook nait onder t mous stoppen:
Jeuden en Menisten,
bedraigen ale Kristen,
Lutterzen komt t op roakeldais aan, Rechtfermaaierden goan der liek op aan. Koksioanen waren nait bie elk te lieden. Ien Ter Laans NGW wordt vermeld: ‘Motregen en Koksio- anen doar mon-je veur oppazen; ze binnen aal baaident fien!’ t Westen van pervinzie, benoam Groote- gast en Zuudhörn het n konsentroatsie Vrijgemoakte reffermaaierden. Wat diskrimenoatsie aangaait waren Grunnegers gloepend demokroaties of egalitair, wat ie willen. Elke- nain diskrimeneerde elkenain! Ien Veenkolonies werren verschillende kolonies voak deur geliekgezinde groepen bevolkt. Zo ontston- den bevubbeld roomse dörpen as Zandbaarg en Kopstukken. Ook n Doopsgezind dörp as Luloa (veenkelonie onder Hoogezand) is hier n veurbeeld van. Stad wer ien 1956 zetel van t bisdom Grunnen, dat de drij noordelke pervinsies en Noordoostpolder omvat. Anno 1809 waas t grootste dail van Grunnegers, om en bie 86%, reffemaaierd (hervörmd) en zo’n 8% rooms. Grunneger literoatuur is deurdesemd van kristelke thema’s en dat het ribschiere verhoalen opleverd, zo as n Oetmiening ien n jachtwaide, deur Wicher Reinking, Hoesbezuik, deur Annie van Dijken- Hooghuis, Jan Bos (ien: Mooi volk), J.K. Harms (ien: Aan raand van tied)** en Punkgereformeerd, deur Henry Hes.
Winschoot haar tot Twijde Wereldoorlog aan tou n relatief grode jeudse gemainte***.
Net aans ale aandern werren jeuden ook oetscholden:
Joppie, Joppie Jeude,
Wat hestoe in dien zak?
Ien Ter Laans NGW staait n slimmer scheldverske, mor dij duur ik hier zowat nait bie te zetten:
‘Tingeling, zit n jeud ien daip. Loat hom mor verzoepen, ik help hom nait!’ Dat zel tegenworreg vot as antisemitisme oetlegd worden en dat waas t nait per se. Elkenain schol op elkenain. Haardop en nait anoniem zo as tegenworreg op internet.
- De Reductie, 14e Canon van Groningen.
** 27e Canon van Groningen.
*** Henry Hes: Punkgereformeerd + andere roege verhoalen en gedichten. Lees t verhoal ‘’Vroug der bie…1.
**** H. Diemer, J. Loer: Twee eeuwen Gronings. Golden toal. Blz. 45, 97, 154, 178.
* www.historiejoodsgroningen.nl
