Wordt Engels t nije Grunnegs?

Oet de rieg Grunneger in de Raandstad)

Ditmoal wil ik t ais hemmen over ontwikkelns in de toal.
Kinst wel uut Grunnen weggoan, moar Grunnen gaait nooit meer uut die weg. Houveul langer of ik buten de pervinzie woon, houveul meer of ik dat voul.
En ook al binnen de waitenschoppers t nog nait ains over t antwoord op de vroag of Grunnegers n apaart volk vörmen, aans bin we wél. Wie hemmen n aigen cultuur. En te minnent zo belangriek: wie hemmen de Grunneger toal as n apaarte streektoal binnen t Nedersaksisch. Ik bin groots op dij toal en doarom moak ik mie der ook wel n beetje zörge over.

De loatste generoaties Grunnegers doun al nait veul meer mit t Grunnegs. En de jongste generoatie proat Nederlands. Volgens de onderwieswet mag der op grondschoulen les in t Nedersaksisch en dus ook in t Grunnegs geven worden. Moar dit gebeurt nog nait structureel. In t onderwies binnen der hail veul lesgevenden dij mainen dat t dialect n negatieve invloud het op de toalontwikkeln van de leerlingen; t grös van d’ollu vouden heur kinder doarom Nederlandstoaleg op.
Gelukkeg is t Centrum Groninger Taal & Cultuur (CGTC) branderg om noast de Grunneger cultuur ook de Grunneger toal te permoten. Mit de webstee www.klunderloa.nl wordt Grunnegs lesmaterioal veur grondschoulen beschikboar steld. De benuimen van dr. Martijn Wieling tot biezunder hoogleroar Nedersaksische/Grunnegse Toal en Cultuur is n positieve impuls veur t aanpeerdjen van t Grunnegs. Onder zien laaiden wordt n digitoal onderwiesspel – van Old noar Jong – ontwikkeld woarmit jonkgoud speulenderwies vertraauwd roakt mit t Grunnegs. Ook de benuimen van Olaf Vos as streektoalconsulent bie t CGTC is n positieve ontwikkeln. Hai gaait zoch onder meer bezeg holden mit t ontwikkeln van leermethoden veur t Grunnegs dij te gebruken binnen in t leger en hoger onderwies.
Fait blift wél dat er op t heden veul meer Grunnegers binnen dij Grunnegs proaten en verstoan, as Grunnegers dij t ook lezen en schrieven kinnen. Doar komt nog ains bie dat t koppel lu dat haalf-Grunnegs half-Nederlands proat haand over haand optakt deur de invloud van de media, veuraal onder t jonkgoud. In ploats van t Grunnegs komt der n soort regionoal gekleurde standoardtoal. Men nuimt dit wel “regiolect”. Dit regiolect nemt n koppel kenmaarkens van t Grunnegs over veurzowied dat nait de communicoatie tussen proaters uut verschillende regio’s verhindert.
As Grunneger in de Raandstad kiek ik vanzulf ook even noar d’ontwikkelns in t Nederlands.

In d’achttiende en negentiende aiw stonden de spreektoal en de schrieftoal nog wied van nkander òf. Proaten dee elk in zien aigen dialect en de schrieftoal was voak toamelk gekunsteld. Aan t ènd van de negentiende aiw kwammen de spreek- en schrieftoal dichter bie nkander. Toun ontston de nije toalnorm ‘Algemeen Beschaafd Nederlands’ (ABN). In t aanbegun was t ABN nog enkeld bie n klaaine elite in gebruuk, moar vanòf de joaren viefteg wer dat mandaileger. Lesttied stoat de term ABN dikmoals ter discussie. De term kin noamelk de suggestie wekken dat lu dij andere varioaties van t Nederlands proaten, nait beschoafd binnen. Doarom sprekt men laiver van Algemeen Nederlands (AN) of Standaardnederlands.
Toalkundege Jan Stroop veurspelt dat binnen hooguut twij generoaties t Poldernederlands t nije Standaardnederlands wezen zel. As argument voert hai aan dat t grös van de kinder tiedens t proces van de toalontwikkeln vernoamelk d’oetsproak van heur moeke noavolgen. As moekes aans proaten, het dat zien trugwaarken op d’oetsproak van de generoatie dij zai opvouden. n Belangrieke rol in dit proces speulen ook crèches, dij veur t grootste dail laaid worden deur vraauwlu, en t grondonderwies woarin t dail vraauwelke onderwiezers sunt laankmanstieden al groot is.
t Grunnegs is net as t Nederlands n levende toal, dat wil zeggen dat der woorden verdwienen en dat er nijen biekommen. Moar ik mag hopen dat dit nait geforceerd heergoat deur de internationalisering van de akkedemies of deur d’aanpak van de boeren. Wèl ooit docht dat boeren gain toalgevoul hebben, komt bedrogen uut. Want farmer is de nije boer. Hai holdt zoch vanzulf nog wel bezeg mit zien gewassen of zien vee, moar doarnoast dut hai nou ook wat mit defensie. En dat nait in t Grunnegs of in t Nederlands moar in t Engels. De boerenprotestgroep Farmers Defence Force (FDF) mokt zoch drok om t stikstofbelaaid van d’overhaid. Aan t ende van n recente persbericht woarschaauwt de FDF de regaaiern: ‘We are watching you, every step of the way!’ Ik hoop vanzulf dat Engels nait t nije Grunnegs of t nije Nederlands wordt.

Joe heuren nog van mie. Moi.