Verhoalen van d’Komnijsterwieke: Haauwe
t Begrootte mie zo, as ik Jannie om t hoes tou stommeln zag mit heur looprek. Jannie, dij as kind kinderverlammen had haar en doar liggoamelk swoar gehandicapt oet te veurschien kommen was. t Was weschienlek de reden dat zai aaltied bie heur ollen is blieven wonen.
‘Jannie is dien taante toch?’ zee k wel es tegen mien kammeroad Paiter. Deur heur spastische bewegens en ondudelk proaten prakkezaaierde ik der nait over om mie mit heur te bemuien.
Dat wuir aans, dou Paiter mie smörgens vlak veur schooltied vertelde, dat Jannie sloage had haar van heur pabbe. De dag dat mien hond Robbie bie t daip doodreden was deur n bakkerskarre, was tot dat mement t aargste wat ik ooit mitmoakt haar. Mor zokswat onbestoanboars as wat ik dij dag heurde, sluig alles. Ik sloag, doe slagst, dij olde man slagt. Jannie is sloagen deur heur aigen pabbe, Paiter zien opa. Net as dat t beeld van mien dode hond, aan d’kaante van daip mit bloud om de bek, mie bie t passeren van ongeloksstee toezjoer weer in gedachten schoot, zo kon ik t beeld van n schraiwende Jannie op dörsdele, liggend onder heur looprek ook nait kwietroaken. Woarom juust dat beeld mie aingoal weer in d’zin schoot, was mie n roadsel. Was t n stokje aigen fantasie? As n repeteergeweer schoten in klazze dij beelden mie tot gekwordens tou deur d’hazzens hìn. Aarm wicht, docht ik mor aal: wat is die wel overkommen? t Zat Paiter bliekboar ook laank nait lekker en in de pauze het e mie oetstokt, hou t bie heur in de femilie touging. Ver bie alle juchternde en roupende kinder vot, in n hörntje van t schoolplaain het e zien haarte lucht. Net as schoem op t daip mit biekommende stank, zo stonk ook dit verhoal. Veur t eerst van zien leven het Paiter mie dou verteld, woarom der grote oremus in zien femilie was. Om Jannie. En om sìnterij.
‘Mien grootollen binnen te greinderg om heur n goie behandeln te geven. Zai zit d’haile doagen op n stoule in keuken en dokter het zegd, dat dat nait goud veur heur is. Aiglieks mout zai doaglieks spesioale oefeningen doun. Thoes of aargens aans.’
‘Mor doar is gain geld veur, zegt dij olde kirrel aaltied,’ zuchtte Paiter daip en ging dou verder: ‘t Aargste is, dat Jannie liggoamelk wel gehandicapt is, mor verstandelk nait. Zai is n hail loze vraauw.’ Dat haar zien pabbe tenminnent zegd.
En Jannie wol der oet. Vot, van t haimstee. Zai zat al sikkom vatteg joar aan dat hoes vastbakt. ‘Mor elke keer as ze doar weer over begunt, den lopt mien opa der oet.’
‘Wie mouten wat bedenken,’ zee k tegen Paiter, dou we tussen de middag noar hoes luipen. Wie luipen mit de stroom van t daip en mit aal d’voeleghaid dat der boven op dreef mit en ik mos onwillekeureg denken aan de woorden dij mien pabbe aaltied oetsprak, as t over kwoaleke zoaken ging:
‘Schoem komt aaltied boven drieven.’
‘Wie?’ zee Paiter, ‘Mouten wie wat bedenken?’
‘Joa, dat liekt mie wel. Of wolst doe t ter bie zitten loaten, dat dien opa Jannie nog es n keer weer haauwe geft.’
In dijzulfde tied kwam mien moeke mit n swèlle aan de moage op bèrre te liggen. Zes weken rust wuiren heur veurschreven en in dij zes weke kregen wie n wiekverpleegster in hoes. Vraauw Kuper. Intern. Zai beraaidde nait allendeg de moaltieden, zai zat ook bie ons aan toavel. En tiedens t eten heb k mie n moal ontvalen loaten: ‘Vroagen ze joe ook wel es om ongelokkege mìnsen te helpen?’ Doarmit haar k netuurlek wel t spel op de woagen. Dou kon k der nait meer onderoet en haar k, zunder t achterste van mien tonge te loaten zain, n stokje van de mistege sluier rond Jannie oplicht. Dat zai in alle opzichten hulpe, mor veuraal meer bewegensvrijhaid neudeg haar, dus k wel benuimen. Dat Jannie sloage kreeg van heur voader, nait.
Dij nacht het Jannie mie gezelschop holden. Elke keer as k van vermuidhaid d’ogen draaigde te sloeten, kwam zai oet bloumengedien teveurschien en ging bie mie aan t voutenìnde zitten. Nait om te proatjen, mor om te kieken. Gain stom woord het ze dij nacht zegd. En omdat ik ook niks te zeggen haar, ik haar ja gain oplözzen veur heur probleem, wuir t ain laange stomme film.
Dou mien moeke al laank en braid genezen was van heur moagproblemen, kregen wie op n oavend onverwachts veziede van de wiekverpleegster. t Was even noa aachte, dou der n fietse tegen zied van t hoes hìnzet wuir en zai de koamer binnenstapte. ‘Dat komt goud oet, dat joen zeun nog nait op bèrre ligt,’ zee vraauw Kuper goudgemutst. Zai zee, zai was spesioal veur mie langs kommen om te vertellen, dat ze veur Jannie nou echt wat regeld haren. ‘In d’eerste ploats goan wie pebaaiern Jannie op n spesioale bewegensles te kriegen, woar zai mit heur handicap n bult veurdail bie hebben kin en in de twijde ploats goan we Jannie wat mobieler moaken. Zai krigt n drijwieler mit handaandrieven.’ k Haar t begrepen, was bliede veur Jannie, mor kon t nait noaloaten tegen te sputtern: ‘Mor heur pabbe wil dat ja nait.’
‘Nee,’ zee ze verboasd, ‘dat klopt.’ Ze keek mie aan en ik zag aan heur ogen, dat ze zok òfvruig woar ik dij wieshaid vot haar. ‘Nee, heur pabbe vindt dat mor onzin.’ En noa n zetje: ‘Mor wie nait. Via t zulfde fonds, dat ook blindengelaaidehonden financiert, hebben wie via t Gruine Kruus t veur mekoar kregen om zo’n fietse veur Jannie te regeln. En doar het heur pabbe niks over te zeggen,’ luit ze der zelfbewust op volgen.
Zol t den woar wezen kinnen, dat ter toch nog n betere toukomst veur Jannie weglegd was, dat ter toch nog lu waren dij zok echt om Jannie bekommerden. Dat vraauw Kuper nog nait oetverteld was over heur bezuiken aan Jannie en heur ollen, bleek al snel. ‘Ik mos en ik zol bie ain van mien eerste veziedes zien kooien even bewondern. Nou vooruit den mor, docht ik, hai zien zin.’ Even leek zai in gedachten aargens aans te wezen. ‘Dij olde vieze kirrel,’ zee ze plotseling. t Klonk as n geweerschot. ‘Hai luip d’haile tied aal zo stoef aan mie, net as aine, dij baange is in t donkern. Nou bepoald licht wast doar in d’schure natuurlek nait mit dat waainege licht, mor ook weer nait zo, dast niks zain konst. Noa n zetje waren mien ogen al wìnd aan t schemerduuster. En ik vruig mie òf of e nou echt zo schietensbenaauwd was as dat e veurkommen luit, of dat e n spelletje, n vies spelletje mit mie aan t speulen was. k Vertel joe vast gain nijs, as k zeg dat ik gain polonaise aan mien liggoam verdroag, mor dij olde kirrel docht zeker dat e in t duuster wel even n katje in t naauw kniepen kon.’
’n Toneelspeuler ist,’ zee ze kwoad, ‘dou e op d’ain of aander menaaier in n koele stapte of meschain gewoon dee alsof e zok zo mor verstapte en d’störmlanteern grote bewegende figuren in donkere schure op de muren toverde, greep e mie inains bie de borsten.’ ‘Och wicht toch,’ zee mien moeke schrokken.
‘Ik heb hom dou mit d’elleboge n abbedoedas verkocht, dij klonk as n klokke en ik denk dat e doar wel n zetje genog aan had het.’
Dou ik de volgende dag Paiter van vraauw Kupers heugelke bezuik op d’höchte brocht, zee dij: ‘Dat wos k al laank en doe bist n haalfzeuven, ast nou nog in n goie òfloop geleufst. Denkst dat mien opa noa dij opsodemieter van dien vraauw Kuper nog ain fozzel veur Jannie betaiken gaait? Hai is den wel n olde kirrel, mor hai het drommels goud deur, dat ter gounent west binnen dij hom d’wiekverpleegster op dak stuurd hebben.’
Hai schudkopte wat en zee beschuldegend: ‘Neeeee!! Jannie is nog verder van hoes as n poar weke leden. Dij komt t hoes nou hailemoal nait meer oet.’ En Paiter kreeg geliek. Vraauw Kuper haar veur heur beurt proat en haar meer vernaild as goud doan.
Olde Nuus was onvermurwboar en zee: ‘k Loat mie de kop nait gek moaken deur n stelletje haalfmale doktoren en waike wiekzusters. Ik wait toch wel wat goud is veur mien dochter.’
‘Haarst die der nou nait mit bemuid,’ verweet ik miezulf regelmoateg, mor dou k n moal op moekes naaikoamer wat olde jurkjes hangen zag, schoot mie der wat in d’zin. n Poar weke noatied, op n zotterdagoavend loat het plietsie noa n vermizzensmelding, dijzulfde Nuus, noa kaffeebezuik in t dörp, oet n dreuge sloot hoalen mouten. Nait omdat e doen was en ook nait omdat e n ongelok had haar en in sloot reden was, mor wel volkomen van de wereld. Kierewiet, deurdraaid en nait in stoat om ook mor ain fersounlek woord oet te brengen. Kon e nait meer proaten den? Joawel, hai pruit nog wel, mor zee aingoal dezulfde, onbegriepelke zin: ‘Jannie kin weer lopen, Jannie kin weer lopen.’
Nou kin je joe òfvroagen, welke Jannie hai doar op dij ainsoame, duustere landweg tegenkommen is. Ik zol zo gain aander mìns waiten, dij doar antwoord op geven kinnen zol. Mor meschain is t mor beter zo. Sommege zoaken kin je beter rusten loaten.
