Grunneger schrieverij: Jan S. Niehoff
Dit moal gaait mien verhoal over n schriever dij nait bie elk bekind wezen zel, mor in de Grunneger literoatuur toch wel nuimd worden mout. t Gaait om Jan Samuël Niehoff dij in 1923 geboren wer in Winzum en dij tiedens zien schoultied al onder d’indrok kwam van de klassieke literoatuur van Arthur van Schendel en Simon Vestdijk, dij hai moateloos bewonderde om heur muzikoal lopende volzinnen. Dat wol hai ook.
Even n gedichtje van hom: t Hait Ruïne en t verwist noar Rainer Maria Rilke, ain van de belangriekste lyrische dichters in de Duutse toal, dij leefde van 1875 – 1926.
Ruïne
Staait ‘n börg
gruinoverwozzen
woapen boven ien deur
boomtoeken baaiern as
bedelnde handen der veur
len ‘t stoadeg verzwiendende
roamgat rekt hom
grelblauw nachtblom
noar t licht
Gain rerend jongwicht –
áál ‘t leste levend dat men
ien dizze stainbuit nog zicht …
Dit vers komt oet de bundel Gegist Behoud dij in 1963 oetgeven is.
Niehoff studeerde Nederlandse toal en loater ook medesienen. Tiedens zien studie was e redakteur van t studentenweekblad Der Clercke Cronike en loater van t Maandblad Groningen. Noast d’artikels dij hai schreef moakte hai ook d’illustroatsies, want ook as beeldend kunstenoar kon e der wat van.
Hai haar n grode laifde veur t leven en de toal van zien geboortestreek en dat kwam tot uten in zien waark as schriever, dichter, mor ook as criticus, vertoaler, radio-spreker en schilder. Hier volgt nog n gedicht van hom. Dit moal is e inspireerd op t gedicht van Multatuli: Ik weet niet waar ik sterven zal.
t Hait, hou kin t ook aanders: Ik wait nait, woar ik oet tied komen zel.
Ik wait nait, woar ik oet tied komen zel.
Guster glee lutje Kneels van ‘t goul of, moar hai bleef
mit hupzeeln aan n spieker ien jachtbanden hangen.
Zien moeke kwam oet kaarnhoes runnen en jeuzelde:
“Hest die toch nait bezeerd, mien jong?”
As ik van ‘t goul ofglie, zel ‘k wel ien ain roam deur
op schuurdeel te lande komen, want ik heb
allenneg moar n hoorntouw om boksem.
En aarbaiders zellen om mie tou stoan en vroagen:
“Wel van óns zel zien hannen smirreg moaken aan n dooie boer?
Ik zel ‘t nait heuren….
Ik wait nait, woar ik oet tied komen zel.
Ik heb woakt bie ons vosroen, dou dei zo’n bezette borst haar
en annerdoagsmörns mit bainen stiefoet ien ‘t hok lag.
Hou laanger of ik aigenbouw smook,
hou meer ik op dat peerd begun te lieken.
As ze mie ‘t veurèn oetdroagen, zellen bloaren van
dat knaster aan ‘t grintpad bie mien kist laans sliestern.
Ik zel ‘t zel t nait heuren….
Ik wait nait, woar ik oet tied komen zel.
Ale mörns, as ik aan ‘t melken goa, mout ik over
dat snötgladde batje over Zudertocht.
As mie ‘t mishottjet, zellen stiekelspoorns wel zeggen:
“Woar zol dei boer dat bobbeltjebloazen leerd hemmen:
En kiender van Jan Pothof zellen op schoul haildaal verhillerd
mit ogen draaien en poesten: “Bie Broams stonnen
twei poalen ien sloot mit stevels d’r op. Hemmen ‘t zuls zain
Ik zel ‘t nait heuren…
Ik wait nait, woar ik oet tied komen zel.
‘k Heb voak mit schienvat waarklu zuiken mouten,
dei rug boegen wollen op mien laand.
Of stonden ze ook te tuutjefloiten,
‘k heb heur aait goud betoald!
Moar ainmoal zel ‘t volk nait betuun wezen
en ‘k zel heur toch niks meer toulangen kennen….
En köster zien hounder zellen ien ‘t vaarze modder omklauwen
en speren en mekoar omzeumen om n vedde blauwkop.
Ik zel ‘t nait heuren.
Ik wait nait, woar ik oet tied komen zel.
Ik heb zain, dat ze Geeske heur kat doodhauwen hemmen,
dou dei Domie’s doevetil plonderd haar.
‘t Ol wicht stond d’r bie te reren.
As ze mie doodhauwen, zel d’r gainain om teren!
Moar Dieuwke van kastelaain Rengers zel zeggen:
“Kiek, doar staalt vlès nog aait, woar Meerten
zien berenbörger oet kreeg. Zit nog n luk stattje ien.”
Ik zel ‘t heuren!
Nait aal te makkelk. Mor Jan Niehofff zien poëzie is nou ainmoal nait zo tougankelk.
Mit Simon van Wattum en Willem Diemer richtde hai in 1954 t literaire tiedschrift ‘t Swieniegeltje op, woarin e perbaaierde de Grunneger literoatuur op n hoger plan te brengen. In ‘t Swieniegeltje keerde hai zuk fel tegen de gezoapeghaid en d’onverschillighaid van de Grunnegers ten opzichte van heur toal en schrieverij. In 1956 kreeg e de Culturele Pries van de pervinsie Grunnen veur zien geïllustreerde gedichtenbundel Vuurschip, 24 Nederlandse en twij Grunneger gedichten, uutgeven bie Van Gorcum in Azzen.
Wieder nuim ik hier: Oetstreud op Wiend (1962) en Leer mij ze kennen… de Groningers’, beschrijving van de Groninger, de Groninger volksaard, de ontwikkeling van Groningen en zijn bewoners (1966). Doarnoast was Niehoff n verdainstelk kunstschilder.
Niehoff was Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. In 2014 is e uut tied kommen.
