Grunneger schrieverij: Geert Jans Cool
Dizze moal doek ik ais n hail ende achteruut in de literoatuurgeschiedenis van Grunnen. t Gaait over Geert Jans Cool. Hai wer in 1802 in n Daam geboren en hai stedaaierde theologie in Stad. Noa zien studie wer e domie in Asten (N.B.), Bierum, Gariep, Niekerk en Gerkesklooster.
In 1816 verscheen n stok onder de noam Zaamenspraak tusschen Pijter en Jaap, dij malkaar op de weg ontmuiten boeten Staintilpoort in t Groninger maandschrift tot Nut van ‘t Algemeen.
t Gaait ongeveer zo:
PIJTER
Slagter Blok, bij Marrienpiepe,
Kowhoes, an de glende riepe,
En de Jeude, Benjamin,
Hadden ‘t raizen ook in ‘t zin.
‘k Zal maar zaggies op gaan stappen,
Want het hangt hier in de lappen;
Wind en snijjagt veur de boug;
Was ik maar weer in mien loug…
Laat ik maar het beste hopen…
Maar…wel zij ik gunder loopen?…
Is dat Jaap nijt, dij daar stait?
Ja, hij is ‘t. Dag Jaap! Hou gait?
JAAP
Pijter! ‘k Wol naar Kröddeboeren,
‘k Staa al drij ketijr te loeren,
Of ik nijt ‘en Loijke zij,
Dij mi mitnemt op de snij.
De noam van de schriever wer onder t stuk nait vermeld, mor op gezag van K. ter Laan en n poar aander deskundegen wer de soamensproak touschreven aan Cool. t Zol ontstoan wezen noar aanlaaiden van n gesprek dat ploatsvon in n gezelschop in Amsterdam, woarin proat wer over de Grunneger streektoal. Dij toal zol totoal ongeschikt wezen om wat dudelk te zeggen of te schrieven. Om te bewiezen dat dat wel meugelk was, schreef aine van t gezelschop de Zaamenspraak. Volgens Ter Laan en pazzipanten zol dat Cool dus west hebben. De schriever was toun dus nog mor vattien joar old.
t Verhoal gaait wieder:
PIJTER
Dan kanst’ hier nog lang staan kieken,
En het zal dij toch nijt lieken,
Datst’ hier op de piepe staist;
‘k Leuf, ‘t is best, datst’ met mij gaist;
JAAP
Ja, olle Jong’, dat zol ‘k dij bakken;
Maar ik heb’en hijl doest zakken,
En dij kniepen mi verdold,
PIJTER
‘t Komt, ze bin nijt goud oprold.
En zo gaait t nog n haile zet wieder. Om kört te goan, gaait t over n boer dij kloagt over de slechte opbrengsten van zien laand, mor wel veul in de kroug zit en n oppazende wever, dij der n verstandege leefwieze op noaholdt.
Loater verschenen der van Geert Jans Cool in 1829 nog Schuitpraatjes in Groningerland en in 1836 Nieuwe Schuitpraatjes in Groningerland. t Binnen verhoaltjes dij zuk òfspeulen in de Snikke van Winschoot noar Stad. Ze goan veuraal over nije uutvindens as t stoomschip, t gaslicht en de spoortraain.
n Biezundere schriever dij as ain van de eersten t Grunnegs bruukt om te schrieven en te publiceren.
