Zun en Licht, tehoes veur leutje longlieders ien 1960

Haildal rondomrond tehoes hìn dat Zun en Licht hait, lopt n pad mit grint. Mainste vlintjes hemmen mor naauw kleur. Dij binnen zo graauw as lucht bie n dunnerbui. As ter hier ain op veziede komt en stoup van tehoes oplopt, komt dij veur n gele deur. Trekken zai aan kopern knop, klingelt ien tehoes n bel. Bezuikers kommen eerst ien veurpertoal. Tussen veurpertoal en gaang ien zit weer n deur. t Is n gaang mit n swaarde granieten vlouer.
Ien gaang stoan drij minsen: zuster Jennie dij hier aarbaidt, Kees, n leujong dij hier woont, en vraauw Ommes. Dij lèste persoon het zunner n òfsproak te moaken aanbeld. Òl vraauw Ommes wil Kees zain. Zai woont noast zien òllen en het jonkje doar opgruien zain.
‘Kiek,’ zegt vraauw Ommes, ‘k heb Kees wat mitnomen!’ n Graauwe puut komt te bosschoppentaas oet. ‘Abbelsienen!’
‘Hail schier,’ zegt zuster Jennie, ‘geef heur mor even aan, din bring k heur noar keuken tou.’

Vraauw Ommes maag ien veurpertoal op bankje wachten. Kees blift ien gaang stoan. As zuster Jennie weerom, is drukt zai Kees veurpertoal ien. ‘t Was mor kort,’ zegt zai, ‘t is etenstied. En as joe op veziede kommen willen, mouten joe eerst n òfsproak moaken.’ Zuster geft òl vraauw n haand. Vraauw Ommes strikt Kees over kop hìn. Zai het hier mor tien menuten west. Zuster Jennie kikt deur glief van deur hìn hou òl vraauw votsjokt. Din bringt zai Kees noar zoal tou. Hier ien dizze zoal zitten jonges aan toavels te bikseln. Zai kieken mor naauw van bord op as Kees zoal ienkomt. Din lopt zuster Jennie noar zoal tou doar wichter eten. Kikt ien t rond en gaait noar ketoortje tou. Zai is n laange vraauw ien n hoagelwit uniförm.
Soavens as kiener sloapen, runnen zusters ien gimmestiekpakjes gimzoaltje deur. Elkenain het n abbelsien ien haand. ‘Koatsebaal, wel het dij aal …’ zingen zai. Din gooien zusters abbelsienen, dij ainks veur Kees binnen, gedureg lucht ien. Dat is gezondhaidsgimmestiek. As doan is, maggen zai van zuster Jennie abbelsien opeten. As dij op is mouten zusters onner does en op bèr.
Ien mainste gangen van tehoes hes wel n sloapkoamerke van n zuster. Elke zuster is boas over n sloapzoal mit n plougje kiener. Smörns lopen zusterkes op tonen gaangen deur en trappens òf. Kiener liggen nog te sloapen. As ter ain wakker is, holt dij bekje dicht. Mos die stil hollen, aners krigs straf. Zusters mouten smörnsvro om zes uur op ketoortje weden. Dat is vaaste regel. Ien wintertied is t om dizze tied nog duuster. Zai lopen din mit zaklanteerntjes gaangen deur. Ien zummertied speulen zunnestroaltjes bie trappens laans en over zusters heur widde goud hìn.
‘As ter wat is, mos zeggen …’ zegt zuster Jennie, ‘wèl van joe het ter wat op t lever…? Nee…? k Heb aal wat. Ien mirregstied, bie t stoet eten, is ter veur elkenain n plakje worst. Dink ter om, eerlieks verdailen! Gain aalbegeer dij twij plakjes pakt! Vanoavend om negen uur goan wie hier noaproaten. k Reken op joe! Aan t waark!’
Zusters binnen blied, zai kriegen gaauwachteg heur komfòttje mit t weekloon.

Aal kiener binnen onnerbrocht ien plougen. Ien jongste ploug mit leutje goud zitten jonges en wichter bie nkanner. Zai eten apaart van aner kiener. Jongste kiener van dit plougje binnen nog mor n joar of twij, drij.
Hes n middelste ploug mit jonges en n middelste ploug mit wichter. Hes n òlste ploug mit jonges en n òlste ploug mit wichter. Ien òlste plougen zitten kiener dij ien hoogste klazzen zitten van legere schoul. Vandoag noa schoultied mout middelste ploug mit wichter (en loader middelste ploug mit jonges) noar gimmestiekzoaltje tou van Zun en Licht. Aal wat zai doun mouten het n noam. Kiener goan ‘piepkelopen’, ‘spring-tikken’, ‘krom-op-zied’ en ‘ombloazen’. Gimmeester tikt mit stok op grond en geft aanwiezens. t Is vief menuten dit en vief menuten dat doun. Gimmeester is hier smirregs noa schoultied. Zundag is de rustdag. Der wort ja wat òfhoust! Het n kiend n kwaalster ien mond, din mout dij oetspijd worren ien òfvalbak. Paardie kiener worren deur gimmeester op bòrst en rug beklopt om sliem lös te kriegen. Aal kiener van tehoes kriegen zulde opgoaves. Aal wat zai doun mouten is oetvonnen deur dokters van Zun en Licht.
Van hek van gebaauw òf, tot op stee doar dörp begunt, stoan n poar hoezen. t Is hier mainst stroekerij, haaide en wit zaand. As leujonges noar schoul tou lopen, gaait dat eerst over n zandpad. Koms hier nait veul minsen ientegen. Bie regen hes hier dikke poulen. Noa dij eerste poar hoezen bis pas ien t loug. Hier stoan hoezen aan ain kaant van klinkerstroat. Zai binnen luddek en òld, of dik en nij. Gounent hemmen n raiten dak. Aan achterkanten hemmen minsen gruintetoenen. Veur t hoes is t mainst grasveld en bloumen. Leutje padjes noar veurdeuren tou binnen zandpadjes. Aan rannen van padjes liggen vlinten. Mainste hekken binnen van boomtakken moakt. Lopen kiener n indje deur, din zain zai schoul stoan. Kaalmkes aan lopen zai schoulplaain op. Maank kiener dij bie òllen wonen valen kiener van Zun en Licht nait op. Zai lopen der schier bie en lustern goud.
Soavens om negen uur, as aal kiener ien bèr liggen, wil zuster Jennie van aner zusters waiten hou of t goan is. Bie jongste ploug, mit leutje goud, was ter wat mis mit n wichtje. Zai is nukkeg en onrusteg. Ook bie òlste kiener is ter wat mis mit n wicht. Zusters hemmen apmoal n boetenbaintje ien ploug. Ien middelste kobbel van zuster Janneke zit n jong oet n hoeshollen van zestien kiener. ‘Hai is zo òld veur zien leeftied,’ klagt Janneke. Zuster Janneke pebaaiert wat meer over jong te zeggen, mor komt ter nait oet.
‘k Dink dat k wait doar doe op douls,’ zegt Jennie en begunt te proaten. ‘Joa,’ zegt Janneke, ‘zo is t!’
Aan anerkaant van grintpad, dat om tehoes tou lopt, is t overaal bos. Doar speult Kees as hai vrij van schoul is en gain gimmestiek het. Zusters vienen t ook n groot bos. Doar Kees votkomt is t koal en vlak. As hier ien begun n swaarde liester oet stroekerij vladderde, gilpte Kees t oet van schrik. Kees is mit pazzipanten op jacht. Zai loeren op knienen en boskatten. Mor ien bos is gain knienehool te vienen. Boskatten hemmen der nooit west. Kraaien hes overaal. Ien veujoar vaalt ter bie zetten n jong oet nust. Dij maggen kiener nait oppakken. Zusters zeggen dat kraaien ogen oetpikken. ‘Doe wils doch nait blind worren,’ vroagen zai, ‘blind en n minne bòrst, doar krigs n swoare dobber aan!’
‘Goa mor zaand scheppen,’ zeggen zusters. ‘Gaauw ien boeten ien vrizze lucht! Schepke mitnemen en zaand scheppen…!’
Hans, dij op zulde sloapzoal ligt as Kees, is ook ien bos. ‘Wèl was dat gustern Kees? Dien opoe?’ ‘Nee jong, dat was vraauw Ommes!’ As n hoas schut Kees pad òf. Din let hai hom poestend op zien gat deelplovven.

Snaachs dreumt zuster Jennie dat zai bie moeke is. Zusters Beb en Leen mouten heur waark doun. Zai zitten aan toavel dij vaaier moal zo groot is as gewoon. Baaide zusters boegen heur over pampieren hìn. Ain van heur lopt noar tillefoon tou. Draait n nummer en bestelt gruinte. Din wort dreum aans. Elkenain dij aan veurdeur komt wort deur baaide zusters votstuurd. Kiek, doar hes vraauw Ommes weer! Der veranert wat ien dreum. Ainmoal ien week hemmen zuster Jennie en dokters verslag mitnkanner.
Voak tillefonaaiern zai nkanner op. Zuster Jennie kin tillefoon nait vienen, zai staait ien labbetorie van Zun en Licht. Zuster van labbetorie het broen, kruld hoar. Zai onnerzöcht kiener heur bloud en kwaalsters. Der brannen staarke laampen. Licht is wit as ien sprookje… Juust veur wekker òflopt wort zuster Jennie wakker. Rechtop ien bèr vragt zai heur òf woarom zai heur dreum zo gaauw vergeten is.

Grint op grintpad rondomrond Zun en Licht is graauw van kleur. Tehoes zulm is ook donker aan boetenkaant. Mor zuster Jennie is aans. Zai bringt lucht en licht ien tehoes veur longliederkes. Veur n bult minsen is zuster Jennie zunnetje ien hoes!