Proaten

n Sombere dag ien junimoand. t Zit haildaal dicht mit wolken en t miggelt n beetje. Ales is soeterg en nat. t Wil mor nait zummern en t is nou aal hoast om langste dag. Volgens mie hebben wie nog mor twij lutje weken mooi weer had dit joar. Ik bedoul, zunschienweer en temperatuur boven twinneg groaden. Veur de rest was t aingoal kold en nat en voak ook n dikke bos wiend oet t noorden der bie. Mit as toppunt n zundag ien maai. Dou was t tien groaden en op buienradar zaag ik dat t ien Enschede alderdeegs aacht groaden was, n record! Dikke winterjas kin nog aan ien boeten, alewel mien vraauw zegt dat t gain kiek geliek is. Mor ik loat mie nait verrekken. n Smaal asfaltpad, omtrent n meter braid, lopt van t aine dörp noar aander mit aan ain kaant knötwilgen der bielaangs. Rechts van t pad ligt gruinlaand mit n koppeltje broene schoapen der ien. Schoapen stoan te vreten of kieken gewoon wat ien wereld om. Gainain schoap dij mekkert of blèrt. Joa, schoapen kinnen ook lewaai moaken. As t tegen vaaier, vief uur lopt, snommirregs, doun ze niks aans blèren, net zo laank tot schoapeboer ze biks te vreten geft.
Aan linkerkaant van t pad liggen akkers van toenbaauw netjes ien t gelid. Akker noast akker mit smale poadjes der tussen. Ondanks t minne weer, stoan veul akkers der opvalend goud bie. Eerappels bennen hoast kloar, eerbeien bennen aal rood en spinoazie en andivie kin aal eten worden. Der komt regen genog en bliekboar is t toch ook waarm genog. Mor mien sperziebonen doun niks van t joar. Hier en doar komt mor ain op. Te nat? Of toch te kold? Ik zol zulf ook nait geern zo ien kolle grond liggen willen as ik n boon was. Mor meschain hebben kraaien der ook wel bie zeten en heb ik ze te vloot poot. Doodse stilte is t hier, is gain mins bie pad en schoapen proaten nait. Minsen deste meer. As je n poar minsen bie nkander zetten, begunnen ze votdoalek te proaten. Mainstied teminsent, op summege steden wordt voak juust nait proat. Ien wachtkoamer van tandarts of dokter, bie n bushokje of op traainperron. t Gait nait altied op, mor voak wel, is mien ervoaren. Is ook ien dit opzicht n groot verschil tussen manlu en vraauwlu. Mor doar wil ik t nou nait over hebben. Wanneer is n mins begund mit proaten? Aiwen en aiwen leden, aargens ien prehistorie. Hou en wanneer persies waiten ze nait. Meschain is t begund mit n touvallege kreet, dij betaikenis kreeg en dij begrepen wer deur soortgenoten. Onder druk van omstandegheden, zörg veur eten, gevoar van n roofdaaier, of stried mit n aander groep. Proaten is communiceren, der bennen op zien minst twij veur neudeg. Wat zeggen is ain ding, mor t verstoan, begriepen en hom der n veurstellen van moaken kinnen is ook neudeg om n toal te ontwikkeln.
Ik dink nait dat t veur oardeghaid was dat minsen vrouger t proaten oetvonden hebben. Omdat ze even niks te doun haren of zo. Nee, overleven doar ging t om. t Het de mins n enorme veursprong geven op aander schepsels. Wie bennen nou boas over haile wereld mit ale daaiern der ien. Dat dènk we teminsent, der kin ons nog zeker wel vanales overkomen. Mor dikste gevoaren bennen nou toch wel zo’n beetje bedwongen, wie hebben eten zat en meer as voldounde verschoel. En doarom kin we nou ook proaten veur de poelegrap.
En wat wordt ter wat òfproat, zunder dat t wat om hakken het. Woarom ravveln en rebbeln wie ien ain toer deur haile dag? Overaal ien openboare roemte wordt ter deur hoast elkenain haardop proat ien n apperoatje tegen onzichtboare personen. Lest nog, ik laip op stroat ien Winzum en ienains heurde ik n haarde stem achter mie: “Nee…, geft niks heur, ik pak hom zulf wel even.” t Was n kerel op fiets dij haard ien zien mobieltje belkte. Ik haar hom nait aankommen heurd en ik sprong verschikt opzied, wis ik veul wel of e pakken wol… Ie heuren t overal, bie pad en weg, op maart, ien traain en bus, op fiets, ien auto… Proaten, proaten, proaten, proaten…, aingoal proaten. Komt n grode troep kraaien aanvlaigen ien n wilde formoatsie oet t gruinlaand, doar ze net zaten te pikken en te juchtern. De troep strikt deel ien n stuk of wat hoge eskebomen aan raand van dörp. Dat het nogal wat vouten ien oarde veur ze apmoal goud en wel zitten op gepaste òfstand van nkander. Kraaien strieken aingoal mit snoavel bie tak laangs, doar ze op zitten. Sums wupt n kraai even op en gaait op n aander tak zitten. Of hai wordt wegjagt deur n aander kraai. Vlaigen ook n stukofwat weerom noar t laand. Dij ien bomen zitten blieven, zo’n twinneg, dareg kraaien, kieken apmoal zulfde kaant oet, doar wiend vandoan komt. En ook hier gain enkel geluud, kraaien holden heur stil. Den, ienains, of òfsproken waark is, vlaigen ale kraaien touglieks op, tegen zuudweste wiend ien en swieren mit n grode boog weerom noar t gruinlaand, door ze overnijs deelstrieken.
Mor kraaien kinnen óók flink roupen en tekeergoan. Roar aigenlek, n hoan kraait, mor n kraai hoant nait, mor ropt. Aander vogels zingen of flòiten, mor n kraai ropt of krast. Roupen ja, dat is nog de beste omschrieven. Proat me niet van zingen. Het toppunt vien ik dat n kraai volgens ornithologen n zangvogel is. Nou, as dat zingen is… De oetdrukken ’zangvogel’ veur kraaien kin wat mie aangait gerust schrapt worden oet vogelbouken.
Toch vien ik kraaien wel mooie vogels, zo ien en ien-swaart as ze bennen en zo parmanteg as ze stappen kinnen. Veul minsen hebben t nait zo op mit kraaien, ze roven aaier en jonge vogels, pikken bonen te grond oet en schieten boudel onder. Sums heur je van n kraaien- of roukenkelonie, dij overlast geft. Ach, zo’n baist dut ook gewoon wat e oet zien netuur doun mout. Traauwens, ik heb ooit aargens lezen dat kraaien hail wies, hail loos bennen. Ja, alderdeegs zó loos, dat ze van heurzulf waiten dat ze n kraai bennen. En dat ze doar ook vree mit hebben. Zai zollen meschain mit ons, minsen, proaten kinnen. Mor dat willen ze nait. Feidelk bennen ze dus nog lozer as minsen.
Der komt n bestelautoke aanrieden over t asfaltpad. Hai stopt haalfweg bie n gries kastje. Dat kastje, n beetje schaif achterover sakt ien baarm, staait persies tegenover n grode hoogspannensmast, n dareg meter t laand ien en het doar vervast ook wat mit te moaken. Mast staait ien n haile rieg van masten, n hoogspannenslien.

Hoast ale masten, en zeker dij dicht bie dörpen en steden stoan, bennen vanboven volzet mit apperoaten veur mobiele tillefonie. Schuddels en zenders, dikken en lutjen, noar ale kanten tou richt. Dat krieg je as minsen apmoal ien apperoatjes proaten.
Stapt n man oet en lopt noar achterkaant auto.
Achterklep gaait open en hai pakt n swoare kovver der oet. Din wurgt e hom ien n rode overaal mit ritsen over t lief en aan weerskanten van broekspiepen en mit n capuchon over kop. Mit kovver ien haand lopt e over n plaank over sloot en gaait noar t draaihek dij ien n manshoog iezern spielenraster zit. Dat raster staait bie ain poot van hoogspannensmast. Binnen t raster stoan wat schoakelkasten, n manshoge en n wat legere. En veul rep en roet, alderdeegs n stukofwat eske- en vledderstroeken. Aan binnenkaant hek komt boer nait mit maaimesien.
n Polsdikke swaarde koabel komt haildaal van boven bie ain van de vaaier poten van mast laangs noar beneden en gait over n koabelgeut mit n grode boog noar ain van kasten tou. Tillefoonkoabel. Monteur pakt n laptop oet zien kovver, klapt deksel open en zet hom bovenop n kaast. n Grode gele parrepluu zet e der overhen. Din dut e deuren van kaast open en slut laptop mit n koabeltje aan op iengewanden van dij kaast. Hai het n koptillefoon op, mit n luk microfoonje aan n beugeltje veur mond. Hai staait ien contact mit zien achterban, zien kantoor woarschienlek. t Zel wel n keureg kantoor wezen aargens ien westen van t laand, zo as der doar honderden stoan. Mit manlu in nette pakken en vraauwlu ien dito klaaier, zoas der meschain wel honderddoezenden bennen. Zai zitten haile dag achter computer, de moderne waarknemer. n Kantoor mit n fleureg restaurant, kunst aan muren (kopieën, dat wel), veul planterij ien trappenhoes en airconditioning. n Modern kantoor, doar je haile best wezen kinnen, zeker mit dit weer. Mor dizze man zit ien boetendainst. Veul òfwizzelnder as hail de doagen op kantoor, dink ik. En je kommen nog ais aargens.
Hai grabbelt touglieks wat ien toetsenbord van zien laptop en kikt en loert ien kaast. En hai prat mor aingoal deur. Typies veur n mins, daaier proaten nait, ja. Din dut e ienains zien koptelefoon òf en lopt n endje vot, kikt even om hom tou, frummelt wat aan t kruus van zien overaal en gaait din stoan te pizzen mit gat noar t pad tou. En dat het e weer gemain mit daaier. n Mins is n roar ding.