Op zee

‘Woarom mout ik aaltied zo vroug op bère?’ Dij vroage haar ik nooit steld, as Duran dus nait bie ons op Komnijsterwieke was kommen te wonen.
Durandus woonde achter op loane in n allainstoand hoeske, woar eertieds wedevraauw Siemons woond haar. En woar d’aine op n stille, triesterge zotterdagmörgen onder begelaaiden van swoar bazzende kerkklokken in n, in mien ogen, hoast keunenklieke swaarte koetse mit twij peerden derveur, votbrocht wuir, zo kwam d’aander mit n handkarre, òfloaden mit wat stille meubels en n bult lewaai van rammelnde pannen, n weke loater in omgekeerde richten bie ons veur t hoes langs.

Vraauw Siemons zagst mitschik allendeg as zai op achterbaank van n dikke Amerikoan op zundagmörgen mit heur zeun noar d’kerke ging. Wie zagen heur wel es veurbiekommen en dochten den dat n vrundelk geboar of gewoon es n moal roupen van ‘moi’ wel indrok op heur moaken zol. Niks was minder woar. Of ze keek d’aander kaante op of ze haar t vermogen dwaars deur ons hìn te kieken. Zokse mìnselke reaksies paasden heur zeker nait. Nait dat ons dat wat oetmuik. Mien ollu haren ons al dudelk moakt, datter bie de femilie Siemons geld zat. Hou Durandus in dat mooie hoes terechtekommen kon, was hoast net zo’n groot roadsel as vraauw Siemons heur haile leven west was. De verhoezen opende veur mie wel deuren, want woar k aans veur t hoes langs luip, doar kwam k nou over dele. t Biezundere aan Durandus was, hai mog zulf waiten hou loat e op bère ging.
’t Komt vervast omdat zien voader nait thoes woont,’ zee moeke vol overtugen. Hou kon zai dat nou waiten? Zai was doar ja nog nooit over de vlouer west.
‘Zien pabbe voart op zee!’ mos moeke toch waiten. Oet de lichtelk omhoogtrokken wenkbraauwen van moeke laaidde ik òf, dat zai waaineg geleuf hechtte aan mien woorden.
Noa schooltied ging k regelmoateg mit Durandus mit noar hoes. t Was in hoes n koale bedounen. Zo stonden der bevubbeld mor ain grote eettoavel, drij stoulen en ain dresswaar.
‘Kinst toch mor op ain stoule zitten,’ huil e wat vranterg mien vroage over aarmoudege inrichten onderoet.
Dat der zoveul speulgoud henter en twenter op dele lag, was n in t oog springend verschil mit mien eerste woarnemen, mor doar haar Durandus n aannemelke verkloaren veur.
‘As mien pabbe thoes komt, nemt e aaltied n stokje speulgoud mit.’
Mien nait gespeulde verboazen over zoveul geefkracht van voarende voader, wuir vlak doarnoa deur hom zulf weer ontkracht mit d’opmaarken: ‘Mien oompies nemen ook wel es wat veur mie mit.’ ‘Mien moiè, houveul oompies hest doe den?’ is deur n onverschilleg scholderophoalen beantwoord. Dou Durandus ongeveer n haalf joar bie ons op d’wieke woonde, beurden der in n kört tiedsbestek wat opvalende zoaken. t Mout aargens in d’haarfst west wezen, dou e op t ìnde van n woensdagmiddag plöts veur mien neuze ston en mie vruig of k mit hom mitging noar d’maarkt. Hogelk verboasd hom te zain, omdat e in d’eerste ploats nooit bie mie thoes kwam, mor veural omdat e net twij doage d’school verzuumd haar, zee k bezörgd: ‘Woar hest wel zeten, man?’ In d’zekerhaid dat k vervast weer nul op rekest kriegen zol, bin k dij middag mit hom mitlopen noar d’maarkt.
‘Wat hest ja n blaauwe waange,’ zee k, dou wie bie daip langs luipen.
‘Ongelokje,’ was t körte antwoord en zo as gebrukelk, kreeg ook dizze diskuzzie gain vervolg. Op t dörpsplaain waren kooplu drok bezeg nait verkochte woaren in karen en auto’s terogge te zetten, dou Durandus stil stoan bleef bie t kroamke van n gruinteboer. n Onbekìnde man veur mie en net dou k zo ver was, dat k Durandus vroagen wol wat e hier te zuiken haar, draaide gruinteboer zok om en keek Durandus aan. Eerst mit n ongeleuvege, mor veural schrikachtege blik in d’ogen, mor noa n poar tellen haar e zok zichtboar hersteld en kwam der n filaaine, braide glimlaag op zien gezichte en op n bloazege toon zee e: ‘Goh, doe hier?’
En Durandus? Dij zee aal mor niks en keek stoef veur zok oet noar de man aanderkaant kroam. t Wuir mie hait en kold in t liggoam. k Haar wel deur dat dit n oetzunderlieke situoatsie was. n Situoatsie, woar k niks mit te moaken haar, mor ook niks van begreep.
Asof n innerlieke stem mie influusterde dat dit nait op n gewone menaaier òflopen kon, dee k n stap achteroet. Net op tied, omreden dat Durandus inains in bewegen kwam.
Hai keek even om zok tou en pakde dou twij gewichten van d’weegschoale en mieterde dij in d’richten van gruinteboer. d’Eerste kon e nog mit zien aarm òfweren, mor de twijde ruik hom persies achter op t heufd. Ik was verbolderd, snapde der niks van gewichtensmieterij en k haar mor ain gedachte in d’kop en dat was: votwezen. En Durandus? Dij luip in alle rust om t kroamke hìn, bokte zok over de op de grond liggende man en zee dudelk verstoanboar, mor in veur mie totoal onbegriepelke toal: ‘d’Eerste was van mien moeke en de twijde is n kedootje van mie.’ Dou draaide hai zok rusteg om en luip noar mie tou en zee, wiezend op de langsoam omhoogkrabbelnde, pienlek kiekende en zok op t achterheufd wrievende gruinteboer: ‘As t waiten wilst, hai is de reden dat ik twij doage nait op school west bin.’
En ik? Ik was nog nait zo ver, dat de film dij zok veur mien ogen òfspeuld haar tot mie deurdrongen was. Ik kon der nait bie, dat Durandus zokswat dus. d’Ervoaren dat n lutje kirreltje zo’n grote kirrel op zo’n geweldoadege menaaier de boas wezen kon, was zo nij en zo boetengewoon en òfwiekend van alle mie bekìnde verholdens tussen mìnsen, dat ik kompleet lamsloagen was. Wat haar ik ook zeggen mouten. ‘Wolst hom vermoorden?’
Op terograaize noar hoes spoukde der aingoal mor aan ain ding deur mien hazzens: Wat mout ter in dat hoeske achter bie ons op d’wieke in s hemelsnoam wel beurd wezen?
t Was n stille, hoast beklemmende terogtocht en vlak bie hoes het Durandus mie in n poar zinnen mien onoetgesproken vroage perbaaierd oet te stokken wat ter drij doage leden veurvalen was. Dat de gruinteboer, n kammeroad van zien voader, zien moeke lasteg valen haar, omdat zai nait wol, wat hai wol. En dat hai heur dou sloagen haar. En dat hai, Durandus, doar wakker van worden was en dou op sloapkoamer van zien moeke mit de gruinteboer vochten haar. t Was nait zo dat ik wat van zien verhoal begreep, dat is pas veul loater kommen.
Dij woensdag bin k bliekboar nogal ontdoan thoeskommen en ook de doagen dernoa haren we t best stoer mit mekoar. Zai mit mien òfwezeg gedrag en ik mit heur vroagenstellerij. Dat ik snachts nait meer sluip, kon k nog wel verbloumen, mor dou schoolmeester mien pa de weke dernoa smoandags op stroat aanholden het om te vroagen wat ter wel mit zien zeun aan de hand was, het dat d’haile boudel wel in n stroomversnellen brocht. Gelokkeg veur mie. Dij moandagoavend heb ik t haile verhoal van Durandus’ moordaanslag op de gruinteboer bie stokjes en bietjes verteld.
Dat mien ollu mie vanòf dat mement verboden om nog langer mit Durandus om te goan, kon ik mie wel n beetje veurstellen. Nait dat ik mie der aan huil. Wie luipen nog gewoon mit zien baaident noar school en ik haar ook nait t idee, dat Durandus mie ontweek. t Onderwaarp maarktbezuik kwam nooit meer aan de orde. Dat was west en vergeten. Hai haar wel wat aans te melden: ‘Mien pabbe komt volgende weke weer thoes.’
‘Geweldeg, man,’ zee k enthousiast. Ik was echt bliede veur hom, mit in mien achterheufd t idee, dat e nou tenminnent weer aine haar woar e zok aan vastholden kon en dij zien moeke verdedigen kon, as der weer wat vervelends thoes beurde. Dat Durandus wat geloaten reageerde, begreep ik weer nait. ‘Bist nait bliede dat dien pabbe weer noar hoes komt voaren?’ zee k verboasd, mor t mainst verboasd was ik over zien opmaarken: ‘Waist nou nog nait hou t zit?’
Nee, ik wos nait hou t zat. Dat Durandus zien voader nooit op zee voaren het, doar bleek mien moeke dus wel slim geliek in had te hebben. Dat e noa n resosialisoatsie-periode in Veenhoezen weer thoes kwam, wos elkenain, in elk geval de groten bie ons op t dörp. Zokswat is ook ja gain doagliekse proat onder kinder.
n Weke noa terugkomst van Durandus’ voader was t doan. Op n mörgen het meester ons verteld dat Durandus verhoesd was. Soamen mit zien ollu. En ook al spraken kwoaie tongen op dörp aander toal as meester, ik wol nait geleuven dat meester onwoarhaid sproken haar.
Dat t hoeske leeg was, heb ik dijzulfde dag nog kontroleerd. Mit neuze aan d’roete heb ik konstateerd dat ze echt vertrokken waren. Mit stille trom, net zo as ze kommen waren. Rammelnde pannen heb ik nait heurd. De klaaine held in de körtste film, dij k in mien leven zain heb, was verdwenen.