Grunneger Schrieverij: Titia de Haas-Okken
Gedachten!
‘Ze vIaigen hen en weer as vogels; den zitten ze in ons appelboom en evenkes loater zitten ze ‘k wait nait woar, in ‘n aander boom. Admis vlaigen ze aan hemel tou, zo hoog, en den zitten ze weer onder de pannen van ‘t dak. In ‘n kauwke ken men heur nait opsluten.’
Zo staait ter schreven in ‘Miemeroatsie’ in de bundel ‘Op proatstoul’, dij schreven is deur mevr. Titia Klazina Elisabeth de Haas-Okken, dij òfkomsteg was oet Solwerd bie Appingedam, woar heur voader domie was. Ze wer geboren in 1853. In 1873 vertrok ze oet t Grunnegerlaand, omreden heur man, domie R. de Haas, wer beroupen as domie in Kuinre. Ze het t Grunnegerlaand nooit weerom zain, mor t verlangst noar dizze kontraainen bleef. Mevraauw De Haas haar n zwakke gezondhaid en t grootste dail van heur leven het ze zaik west. De leste vief joar kon ze allenneg nog op de rugge liggen en mos ze op berre blieven. t Kwam zulfs zo wied dat ze n bain missen mos. Mor heur gaist blief helder. Dou ze 49 joar was begon ze mit schrieven. t Eerste wat publiceerd wer was ‘Uit Oud Appingedam’ dat in 1904 òfdrokt wer in de Appingedammer Courant. Daarnoa kwam der al gaauwachteg n bundel ‘Olle vrunden in Grönnegerlaand’. Dat wer in Grunnen en ook in Vraisland n groot sukses. En dou verscheen der meer:
‘Pieterke’, ‘Op proatstoul’, ‘Oabeltje Omzwinder’, ‘Steernhelder’, ‘Hoppersvolk’ en nog n bult meer.
Hiernoa volgt n stokje uut ‘Oabeltje Omzwinder’. Oabeltje is n wees dij as kind van t aine gezin noar t aander zeuld wordt. Op loatere leeftied ontfaarmt ze zuk zulf over t jonkje Koke dij gain ollu meer het:
Wat wassen ze wies mit ‘n kander. As ‘s oavends groote lamp boeten oetgong en ‘t Oabeltje begrootte om in tweidonkern heur lamp al op te steken, den nam ze Koke op schoot – doar was he al veul te groot veur, moar wel har doar wat mit veneuden? – en den gong ze aan ‘t vertellen. Aallens wat Bien Tressen heur leert en vertelt har, dat vertelde en leerde zai nou aan heur jongtje. En dei zat mit ‘t mondje open te lustern, en as ze moar even wachtte, den zee he: “Meer, meer, meer Oabeltje-Muike.” Och wat kon ze mooi vertellen. Dei Oabeltje Omzwinder zoo zain har, har nooit leuven kent, dat dat ‘t aigenste mensk was, dei den wask rondbrocht, en gain vief woorden zee, as ze mit vaier tou kon. En mooi speulen dat ze kon! ‘n meroakel was ‘t. En dou ‘t d’n tienden van Novembermoand was, gong ze ‘s oavends zitten mit ‘n haile dikke roapknol. Eerst snee ze d’r ‘n plak oaf en dou holde ze hom hailendal oet, en snee d’r van ondern ‘n daip gatje in. ‘n Dreicents vetkeerske har ze al eerder koft, dat kwam in dat gatje, en dou van boven nog twei gatjes deur knol hen en doar ‘n tauwke deur en kloar was ‘t. Want kiek ‘s hier, ‘t mog nou goan zoo as ‘t wol, moar aanderdoags was ‘t ja SunterMeerten, en den zol heur jongtje net zo goud ‘n Sunter Meerten hebben as aander kinder. Nait om d’r mit te schooien bie deuren langs, zooas partei deden. O, gommes doagen, nee eurt, dàt nooit. Nee, nee, zai zol hom zulf bie ‘t handje hollen en den ‘n zetje mit hom op weg kaiern, as ‘t duuster was. En den mog he zingen oet ‘t hoogste vat. ‘t Verske dat d’r bie heurde, har ze hom al leert. Och, och, och wat vermoakten dei baiden zuk. ‘t Was nait te zeggen wel ‘t mainste pelzaier har, groote of lutje. Wat kon ‘t jongtje zingen van:
“Sunter-Meerten vogeltje,
Mit zien kip-kap-kogeltje,
Mit zien rood rokje,
Mit zien vleddern stokje;
Hier woont ‘n rieke man,
Dei ons wel wat geven kan.
Veul ken hai geven,
Laank zel hai leven,
Zoaleg zel hai starven,
‘t Hemelriek bearven,
God wil hom loonen,
Mit honderd doezend kronen,
Mit honderd doezend lichtjes aan,
Hier komt Sunter-Meerten aan.
Sunter Martinus Bisschop
Wie loopen hier te lande,
Dat wie hier mit lichtjes loopen,
Is veur ons gain schande”
Aaldersierlekste mooi was ‘t. Wat scheen dei knol mooi geel deur, mensken! En Oabeltje-Muike har d’r ook nog ‘n kerelkop insneden. He-e-e, zoo wol Koke nou wel aalle oavends. Dou ‘t doan was, kreeg he ‘n stuk of wat doemkes, dei Oabeltje vot tougelieks mit ‘t keerske koft har. En nou was d’r gain kind – al was he nog zoo riek, en al har he nog zoo’n mooie Sunter-Meerten – dei zoo gelukkig was, as Oabeltje Omzwinder heur jongtje moakt har.
Wie vinden in t waark van vraauw De HaasOkken n wonderlieke mengeln van romantiek en realisme, zo as ook de Grunneger volksoard is. Op dizze menaaier kon ze woarschienlek ontvluchten aan heur werkelkhaid van zaikte en ellende. Ze taikent heur figuren slim levensecht van binnenoet en t is n lust om heur waark ook nou nog te lezen.
