Grunneger Schrieverij: Lambertus Doornbos
Dizze moal wil k aandacht besteden aan de schriever Lambertus Doornbos. Hai wer in Holwierde geboren in 1824 en kwam uut tied in 1896.
Hai was kandidoat-notoares in Stad. Zien eerste lessen veur t notoarioat het e kregen van mr. Synco Reijnders, dij ik al eerder beschreven heb (Kreuze 54, red.), in n Daam. De grootste bekendhaid kreeg e deur de publikoatsie van zien verhoal ‘Levensloop van Pijt Doddel, boerenknecht bie Delfziel’, dij in 1882 in de bloumlezen ‘Van de Schelde tot de Weichsel’ verscheen. Doarnoast schreef e nog n aantal klaainere stukken: ‘Zuudloardermart’, ‘Delfzielster mart’ en ‘Boerenbouldag’.
t Biezundere aan dizze schriever is, dat e gain riemsels moakt, mor gewoon n verhoal vertelt.
Dat haar we tot nou tou nog nait had.
Nou nog even wat van Pijt Doddel: Pijt Doddel gaait t hoes oet om aarbaiden te goan bie n boer. Hai veraandert nog al ais van boas en moakt bie de verschillende boeren van alles mit. Op t ende van t verhoal winnen Pijt en zien vraauw n beste kabbe geld in de lötterij.
t Verhoal begunt zo:
Van al de dartien kinder dei ‘k mit God en eeren ter wereld brogt heb, zee mien mouder altied, was gyn yn zoo dol as toe Pyt, moar ook gyn yn goudeger en mouderachteger. ‘k Leuf wel dat mien mouder ‘t mynde en dat ‘t ook gyn leugens wassen, want van dei tied of dak groot was tot an mien dood tou, nuimden ze mie altied dolle Pyt en moudersjong, en da’k mal mit mien mouder was is net zoo woar as Wupkemui leeft.
Mien ollers, Hinderk Doddel en Jantje Knikker, wassen kiepege, nuvere luu. Zy woonden in Biessem, tusschen Pyt Koopman en Jan Knels in, ze haren ‘n aigen hoeske mit ‘n beetje grond, mit yn appelboom en vyr proemboomen. Dei proemboomen harren ze, omdat hyle Biessem leeft van proemboomen, om proemen genog te hebben
veur ‘t proemmart, dat doar alle joar hollen wordt, zundoags noa den 28 Augustus. As zy ze din nyt an hoes verkoopen kennen mouten ze ze in Delfziel zoowat oetzudelen.
Roem was ‘t bie ons nyt, dat begriep ie wel, dartien kinder en twei ollers, te leven van ‘n arbaidersdaghuur, dat kwam er op an, ‘t geld was ter bie ons den ook altied bot betuun. Voader arbaidde bie Jan Knels as stevaste arbaider, hy verdynde van gories tot allerhillegen~ drei gulden, en de ander tied van’t joar zes endartig stuver en de kost in de week, as ‘s oavens kreeg e altied pran mit, as ter wat over bleef. Mouder gong ook oet te arbaiden, veur doags ‘n schelling en de kost, moar ‘s zummers gong ze oet te wyden en binnen, din har ze voak annomen wark en verdynde wat meer.
Ie hebben dus wel deur, t was bie Pijt zien ollu gain vetpot. t Kwam din ook goud oet dat Pijt n boer vonden haar, woar e aarbaiden kon. t Ofschaid was slim emotioneel en moeke gaf ook nog wieze les mit:
Mouder gaf mie ‘n doetje en onder tied dat ze schrywde, zee ze: ‘Pyt mien beste jong, ik heb vieftien joar dynt en wyt wel wat ‘t is dynstboar te wezen, pas op en vergriep die nooit an andermans goud, blief eerliek, al is de gelegenhaid om wat te kriegen nog zoo goud, en al kon der ook gyn yn wat van gewoar worden, loat die der ook nyt deur ‘n ander tou verlaiden, dyfstal is zunde, bie God en mensken, begun je der ynmoal mit, din stait de gevangenis veur joe open en je zet de femilie ‘n kroun op kop dei heur kinds kinder nog zwoar drukt. Wees altied ordentelk tegen boer en vraauw, dou wat ze heb ben willen, geef heur altied goud toal en antwoord, schik die as ter ys wat is dat tie nyt noa ‘t zin is, moak nooit anmarkings over ‘t eten, smeer de botter nyt te dik, hol dien goud altien digt en schoon en pas veural op dat de wigter die nyt verlaiden en doe heur ook nyt, want ‘t is bie ‘n boer zoo gevoarelk omdat de dynstboden doar altied onder ‘n kander omkroepen mouten en heur heer en meester zuk niks om heur bekommeren.
Joa, joa, wieze lezzen van n moeke. Kom doar nou ais om. Mor de lu in d’zoal dij op Nutsoavends noar dit soort verhoalen zatten te luustern, lagen dubbel van t lagen. t Is netuurlek slim olderwets.
Wil je meer lezen van dizze toch wel slim eerliekse schriever? Siemon Reker het n oardeg boukje moakt mit de stukken van Doornbosch en dij meugelk nog te koop is bie t Grunneger Bouk in Scheemde. t Hait ‘Pelzyrstukken’.
