Grunneger schrieverij: Joannes Römelingh1820– 1892
Ondanks mien vremde boetelands-achtege noam: Henri Wierth, veurnoam Frans, achternoam Duuts, bin ik toch n rasechte Veenkolonioal dij opgruid is in Muntendam, Tripskomnij en Ommelanderwieke.
Elke moal zel k in Kreuze n verhoaltje schrieven over n schriever of schriefster dij allaank uut tied is. n Dooie schriever dus!
Om kört te goan ik vertel joe in dij stokjes wat over de geschiedenis van de Grunneger schrieverij.
Om bie d’eerste schreven stokken in t Grunnegers te kommen huif wie nait wieder weerom in de geschiedenis as ongeveer 175 joar. Wat ter doarveur op pepier zet is, stelt haildal niks veur en doar is ook zo goud as niks van bewoard bleven. De Grunneger schrieverij begunt dus zo om en bie 1840.
Doarom was t slim biezunder dat ik n lutje joar leden n verjoardagsgedicht toustuurd kreeg dat schreven was in 1842. Op dat gedicht zal ik zo mitain wel ingoan.
Toch bliekt dat roemschoots veur t moaken van dat gedicht der ook al Grunneger waark schreven is.
t Alderoldste vers in de Grunneger streektoal verscheen in 1670 in de ‘Kleyn Heerenfeenster Almanach’ en is n kerstlaidje. t Hait ‘Starregesangh’.
Ik zel joe ais n stokje dervan zain loaten:
Starregesangh
Stect Vrunden, het heufd ter deuren oet,
Ont loestertt eyn mool no onsen geloet.
Drie Koningen keumen jo hier ter boon,
Wol ise nicht geven, soo lootse man goon.
Want sicht, wy singen hier nicht omsunst
Maer om dijn gelt ont goede gunst.
t Gaait nog veul wieder, mor doar zel k joe nait meer met ploagen. t Is dus n schooigedicht, woar lu om kerstdoagen verkled as de drij Keuningen bie deuren langsgoan. Toch kin je in dit gedicht al dudelk wat van t Grunneger dialect woarnemen.
Nou t gedicht dat mie toustuurd wer. t Is vonden in t archief van de femilie Römelingh, boukverkopers in Stad. t Is schreven deur Johannes Römelingh Jr. dij t moakt het veur zien aanstoande schoonzuster Jaqueline, Adriënne Nieveen. De tongval is dudelk Stadjeders. t Hait ‘Verjaardag’ en din staait onder de titel “door haren liefhebbenden broeder, Joannes
Römelingh. Uit liefde en achting.”
Jaqueline, hier heb ik ein varsien deur dei,
Tot andenken van Gruningerland en van my;
Doarom heb ik het ook in dei toal moar geschreven,
Dan kan ‘s dou het naderhand veur oardighaid lezen.
Met mien breuir in de arm,
Has ‘t hier nog al goud en warm;
Dag oet, dag deur ging s’dou an t kieken,
Deftig langs de glende rieppen,
Vrouluu met heur golden koppen,
Bonte schoeden, jak en rokken,
Was veur dei ein vremd gezigt,
Is ‘t nait zoo mien lijeve wicht?
t Examen van Doofstomme kinder,
Was veur dei ook al neit minder;
Even als de groote toren,
Welks mooi gezigt dei mos’t bekooren
Deur al dei slichte gruine waiden,
Oetmuntend, boven Drentsche haiden:
Vervolgens naar het frongelhoes,
Ging ‘s dou met zuopen-dik naar hoes.
Om nou nog wat van ‘t land te weiten.
Ging je in de snikke landwoarts zweiten,
Noar Domenei van Lutkegast;
Moar ‘t boersche was je gouw tot last.
Doch ‘t Boutenposter kermis leven
het jou nog wat verand’ring geven.
Want, ‘t dansen, smokken als ein zwien,
Endompagneerde bei ein goud glas wien.
Nou weer Stadwaarts arreveierd,
Weur je in de Harmonie trakteierd
Op goud gezelschap en Margchau
Muziek beter als Laidsch taptau.
Na in de kerke stief te hebben zeten
In ‘t Sterenbosch de tied met kayr’en versleten
Ging ‘t ‘s Maandags rieden naar den Ham
In ein Kire-bou van zes man.
Nou neit meer van zulke woar
Want, tied tot ofschaid is hoast doar
Dien bladdien is ook hier met vol
Na ‘s hemels zegen! LEBE-WOHL
t Schiere aan t gedicht is, dat ter n bult dingen in beschreven worden woar wie nou gain wait meer van hebben.
Der lopen vraauwlu mit ‘golden koppen’, dat betaikent dat ze n ooriesder druigen. Omstreeks 1850 werden dij òflegd.
Din kommen der nog n aantal zoaken in veur woar wie in dizze tied ook nog wait van hebben: t Doofstommen instituut van Guyot bestaait nog aaltied en de grode (Martini) toren is ook nait vot te denken uut Stad. t Steernbos komt ter in veur en n concert in de Harmonie, de vrougere concertzoal in Stad dij ze ofbroken hebben. n Frongelhoes is n soort uutspannen woar lu op zundag hingingen om wat te drinken. In t geval van t gedicht ‘Zoependik’. (karnemelk) Ook gingen ze mit n kireboe noar Den Ham. n Kireboe bliekt n soort vaarwieleg (speul)rietuugje te wezen.
En zo kin je uut zo’n gedicht ook nog n oardeg stokje geschiedenis hoalen.
