Grunneger schrieverij: Jacob Rietema
Dizze moal wil ik t mit joe hebben over de schriever Jacob Rietema. Hai wer in 1879 in Lains geboren. Noa zien middelboare schoule wer e ambtenoar bie de belasten en kwam zodounde in Haarlem terechte. Mor hai kreeg wènst noar t Grunnegerlaand en dat zetde hom tot schrieven in zien moudertoal.
Hai begon mit t schrieven van schetsen en gaf dij oet in twij verhoalenbundels: Van t Hoogelaand in 1910 en Pluustergoud in 1912. Ook schreef e letterkundeg waark in t Nederlands, dat verscheen in verschillende letterkundege tiedschriften zo as o.a. De Gids en De Nieuwe Gids. In 1916 richtde hai t tiedschrift Gronin gen op woar e soamen mit J. Tilbusscher en G.A. Wumkes de redaksie van haar. Noa twij joar was t al weer doan mit dat tiedschrift en wer t opnomen in t Maandblad Groningen, dat e soamen mit Jelte Dijkstra tot t ende in 1946 laaid
Volgens Hans Elema schreef Rietema t ‘beste en kernachtegste wat t Grunnegerlaand aan schrieftoal’ opleverd het. De nijste lichten Grunneger schrievers, woaronder Jan Siebo Uffen hebben doar zo heur bedenkens bie en vinden dat t waark van Rietema n slim anekdotisch kerakter het mit n typisch vrougtwintegste-aiws mannelek wereldbeeld. Daaier binnen gebruuksveurwaarpen en vraauwlu dainen allain mor veur entourage. n Veurbeeld hiervan komt van prof. dr. Siemon Reker in zien bouk Kiek ais aan. t Is n stokje oet t verhoal Hannekemaaier:
Hannekemaaier
Ien dei kolle winter van twaalf op dartien kwammen Geert Klaaiker en zien vrouw verder achterop as ze nog ooit van heur levend west haren. Wat ze oververdaind haren ien ‘t zichten en mit ‘t eerappels reuden was veur Midwinter al schoon op, deurdat Geert vot om Allerilligen al gain waark meer haar en ien Jannewoarie, dou ‘t nachten achter ‘n kanner ‘n bakstain dik vroor, zatten ze zunner eten en zunner braand, want woar hai ook laip, te verdainen was d’r niks. Aan verhongeren kwam ‘t gelukkig nait tou, omdat ze zooveul eerappels onder berren haren, dat ze mit heur vaier kiener ‘t lief teminsent ‘n poar keer doags goud vol kriegen konden, moar Geert zien vrouw wor den ien ‘t leste toch allernoarste slap en seupel van aal dat eerappelgedou.
Ze hil ‘t gelukkig op bainen, moar doar haar je ‘t den toch ook krekt mit zegd, want ze wör zóó hoamel en zoo moager dat je heur wel om poesten kend haren. Goud haalfweg Jannewoarie, dou d’r scheuvelies kwam en Geert ‘t geluk haar dat hai as boanveger aannomen wör, lichtte ‘t weer ‘n beetje op bie hom ien hoes. Hai verdainde zoo veul dat ze weer wat brood en wat vet en ‘n stukje spek kriegen konden en, gelukkig, dou zaag hai dat dei seupelhaid van zien vrouw naarns anders van kwam as van dat hoamele eerappelgoud. Bie dag wör ze fikscher en staarker en Geert docht al dat ze ‘t wonnen haren, dou ‘tj net eerste daag van Febrewoariemoand deui weer wör en ‘t mit verdainen ien ains weer haildaal of loopen was.
Mor t bekendste is Rietema worden mit zien Dagbouk van Mevraauw Slapsma-Tiessens. Dat verscheen tussen 1924 en 1948 in t Maandblad Groningen en loater tot 1961 ging t wieder in t Nijsblad van t Noorden. De komieke menaaier woarop zai toal verkracht woarbie zuver Grunnegers overgoten wordt mit n Algemain Beschoafd Nederlands sauske is slim aandounlek. Mevraauw Fenna Slapsma vindt plat proaten mor dom en sprekt doarom allain mor ‘Hollands’, of wat ter veur deurgaait. En dat gaait din zo:
Zo, het leven gaat zijnen gewonen gang, krekt gelijk hoe zwaar één ook door ‘t Lot bezocht wordt en zo is dan ‘s Zondags na oude Mei ons nieuwe meid, onze Kornelisje bij ons in dienst komen. Ja, dat raast misschien wel een beetje gek, dat Kornelisje, maar zij stelde haar zelf voor als Knelske, nu en dat wou mij ja heel niet aan. ‘k Ben nu al jaren en jaren aan den gang om mij te waren voor alles dat plat en oddinair is en zo, nu en om dan alle dagen van voren af aan weer aan ‘t Knelsken te gaan, Dat kon ik ja niet over mij krijgen en zodoende heb ik er dan maar Kornelisje van maakt al is dat ieder keer eenen helen mond vol vanzelfs en al is ‘t wicht zelf er in ‘t begin maar min over te spreken.
”k Zou hier wel oogelk praten hebben wij afsproken’” zei zij, “maar daarom kan mevrouw mij mijn heigen naam toch wel ouden laten.”
“Zo moeten jij nu niet opslag beginnen” gaf ik haar weerom en dat nog al een beetje vinnig ook, “jij krijgen elke maand vijf gulden extra, dat jij schier praten zullen, maar als er dan buitendes nog zo ‘t een of ‘t ander is dat nog niet aanstaat, moeten jij mij er ook stil mee geworden laten.”
“Nu,” zei ze toen weer, “wat mevrouw d’r van maken wil, dat kan mij nog zo veel niet verschelen, as dei ol boer moar nait zo begunt.”
Lees t mor ais lu, joe breken joe de tonge zowat over dizze kromme toal. Toch binnen n bult schrievers dij t ook perbaaierd hebben.
