Vrijhaid

Bie de hope toenoafval lag n bultje olde stroatstainen opstoapeld, mos n poar bruken en pak bovensten vot, dai haar leunt op twaie en dertuzzen was roemte vrij en k zag bieainkomst van verschaiden soorten baissies. k Was even stil, haar al hail wat baisten zain, mor zo veul verschaidenen nog nooit bie elkoar.
Om t even dichtbie te bekieken ging k op knaien zitten.

An achterkant n grode zwaarde mestkever, dai zien pak mooi glimmend moakt haar. Noast hom twai bakkerstieken in broen pak. Der veur mieghommels en laiveheersbeestjes.
Heurde ik gemompel, gefluuster? Wat stoever der noartou, joa ik heurde ze.

“Nee edelachtboare, mien leven as laiveheersbeestje is heus nait altied leuk, elk het bliekboar ons soort laiver in haanden din wat veur aander baist din ook. Mor t is nait zo leuk, zit k even in zun oet te poesten en mien vleugels te dreugen dai nat worren waren van daauwdruppels dai op mie valen waren, pakt zo n lutje bunzel mie tussen doem en wiesvinger, verbraizelt mie hoast, zet mie op zien hand en begunt te bölken: “Laiveheerbeesie vlaig op en bring mörgen mooi weer.”
En toen vloogst doe op? Nee, edelachtboare dat kon ik nait want vleugels waren nog driefnat ja.
En wat gebeurde der toun?
Ik wer nog moal toubölkt, mor ik kon nog nait, toun blies hoi moi zo van zien hand of.
Ik kletterde omdeel, lande in noade van twai stainen. k Zat heulmoal klem en t lukte mie nait om der zulf oet te komen.
En hou benst der dan weer oetkomen?
Edelachtboare, as k gain hulp kregen haar was k der nait weer oet komen, Lumbricus de grode regenwörm was stoef bie, het n naie gang groaven om dat e mie heurde roupen, en kreeg t veurelkoar om onder mie omhoog te komen en geliek mie omhoog te drukken. Toen kon k weer op aigen bainen wieder goan.

Bliekboar was der n aander plots an t woord: Dacht joe edelachtboare, dat ons leven soms een lolletje is? Overal woar wie komen worden wie gewoon oetmoord, zunder pardon. Zain wie der nou zo moordlusteg oet? Goud, wie hebben nou ainmoal een donkere hoed, nou en. Joa, jullie hebben nou ainmoal noam ook nait mit: Lasius Niger, zai de Edelachtboare.
Edelachtboare doar hebben wie nait om vroagt, dat hebben mensen ons geen net as dat laiveheersbeestjes Coccinella haiten, denk je nait geliek an n maffiabende? Mor gain mens wait dat, allain mor dai zuide noam, of is dat n schoelnoam? De mieghommel ging wieder: veur mie bennen laiveheersbeestjes moordenoars, ze hoalen ons eten veur de neuze weg, ze willen gewoon t allainrecht op dai zuide loezemelk.
Ho,ho, zo kommen wie der nait oet. Joe motten een flotje bedoaren. Vertel es wat der lest gebeurd is. Wel, edelachtboare, wie waren op deurrais, want wie motten nou ainmoal in bewegen blieven aans worren wie stram. Wie kuierden over vensterbaanke van n hoes.
En toen bennen jullie aanvalen? Aanvalen? Edelachtboare, was dat mor woar, onze haile riege wer oetmoord deur n vlaigemepper. t Was aldernoarst. Drai van de 86 hebben mor kennen vluchten.
Wast nait zo dat jullie spullen gapten, suker, stroop of zo? Nee edelachtboare, wie kuierden allain mor omdat de waarmte doar goud was.

Ik zat doar mor op de knaien te luustern, en docht der over noa.
t Is net de mensenwereld, elk wil alles noar zug zelf regelen, veul grond hebben, en de boas wezen, mor dat kin nait, wil je in vraihaid leven mot je ook de aander dat gunnen.
Zolt t nou goan over dai roezie op de Waalzebonen meschuin, want doar zag k altied zwaarde loezen en mieghommels opzitten en laiveheersbeestjes in twai soorten, volgruide en jonkies. Net n körde roepe.
t Leek mie altied op oorlog.

De rechter ging wieder: terug noar woar t om gait. Lasius vertel wieder.
Sunt veule joaren moaken wie as volk gebruuk van loezen, veuraal boneloezen.
Ze bennen veur ons as n melkkou veur de mensen, Aphis fabae zoas ze haiten.
Al veul joaren deurstoan wie, alle gevoaren om ze doar op de Waalzebonen op te zuiken en te melken. Zunder dai melk kinnen wie nait en wie dailen dat met d aandern.
Mor doun joe dat met toustemmen van heur?
Joazeker edelachtboare, wie hebben overainkomst, wie beschaarmen ze as wie hun overtalleg melk maggen hebben.
Klopt dat Aphis? Joazeker edelachtboare. Soms goan der gounend van ons bie hun wonen en zai hebben der best goud her.
Beter as op de Waalzebonen? Joazeker, doar komt gain mens om ons dood te moaken. En wie worren goud verzörgd, bloadjes en van alles brengen ze ons om te eten.

Jullie haren aigenliek gain last van mieghommels, mor wel van laiveheersbeestjes begriep ik.
Verjoagen vaalt nait met, t lopt voak op roezie oet, zeg mor rusteg oorlog.
Stok mie es oet hou dat gat.
Lest op zunnege mörgen kwamen de mieren al vroug om ons te melken.
Wie heurden gezoem, de Coccinellas laanden op de boneplanten en slenterden wat rond. Doar begon t angsteg gekrijs, toun waren der al meerderen vermoord.
De mieren in grode getallen begonnen geliek ons te beschaarmen.
Mor dai bennen nait oplaid om oorlog te voeren en de laiveheersbeestjes hebben haarde bepantsering.

Is dat woar laiveheersbeestjes?
Mot je es luustern edelachtboare, wie bennen van hoes oet nait zo vroatzuchteg, wie motten wel want de mensen holden onze wilde planten weg, dan motten wie wel wat.

De edelachtboare dee oetsproak.

Cocinella, as joe nou es wat an je eterij goan doun, meschuin met hulp, kin t best zo wezen dat je dat bevaalt. Kin je ook beter leven in sjalom, dan heb je soam vrijhaid. Ik wait dat jullie ook wel stoefmeel, schimmelsporen, nectar, jonge bloadjes en kruden eten. Kiek mor noar de Isopoda, de Stainmotten of Lumbricus de regenwörms.

‘t Vaalt nait met om t ains te worren, mor toch elk wil hetzelfde, dan mot je toch es over noadenken en der noar leven.

Sjalom, vrede, vrijhaid.

Mien vrijhaid om op de knaien noar zulke baissies te kieken en der van te genotteren.