Verhoalen van de Komnijsterwieke: de Mure
Elk joar voul ik wel ain of twij moal d’onbewuste aandrang om terogge te goan noar mien geboortestee. Komnijsterwieke nummer tiene. Mien hoes staait ter nait meer. Dij is ofbroken en het ploats moakt veur n nijemoodse wonen. Wat aal dij joaren wel stoan bleven is, is de mure as òfschaaiden tussen t febrieksterraain van d’Aalbion en ons hoes. n Dikke mure, dij bie mie aal wat herinnerns noar boven hoalt as ik der langs rie. Ik mout mie elk moal weer bedappern, aans zol k der groag nog es bovenop zitten willen. Wat n mure nait aal veur beelden oproupen kin.
Zotterdagmörgen, 4 maai 1960
“Ons katte het d’jongen weer aanderkaant van d’mure brocht.”
Mien pabbe zit achter t hoes op n stoule achter n braide plaanke, dij op twij blokken holt rust. Hai is vizzen aan t opmoaken. Op n olde kraante liggen de blouderege ingewanden. Ik kiek of pabbe zok ook aan d’òfsproak holdt.
“Legst de zwembloazen veur mie aan d’kaante?” Ik mout aaltied n zwembloaze in d’buutse hebben. “Nait te dicht bie t daip kommen,” woarschaauwt moeke, “ast ter invaalst den verzoepst.” Moeke wait nait, dat ik nait verdrinken kin. Ik heb ja n zwembloaze bie mie.
Pabbe het t zegd: “Joen centen kin je verzoepen, mor mit n zwembloaze kin je nooit verzoepen.” En pabbe het aaltied geliek: “n Vis kin toch ook nait verzoepen.” Hai het vannachts mit d’visklup op raaize west noar Vraisland. Dikke karpers en slijen kieken mie vanoet t leefnet gloazeg aan. t Is n beste pongel vis, dij doar achter t hoes ligt. En pabbe is in n nait aal te best humeur. As ik vlak bie hom kom te stoan en tussen t òfval zuik, roek ik ook dat e mit d’visklup op raaize west is. De janneverlocht is zulvens staarker dan de vislocht. “Wie mozzen weer zo laank wachten bie t òfwegen, dat ik mie n borreltje kocht heb.” Mor pabbe kin nait zo goud tegen staarke draank. t Slagt bie hom op zien gemoud. Hai wordt ter vranterg van. “Is t weer zo wied,” naart e, “hest ter weer mit d’handen aan zeten. Waist toch dat d’olde katte gain mìnsenhanden aan zien jongen verdroagen kin.”
Ik wait nait wat ik doarop zeggen mout. Zai binnen ja zo zacht en ze roeken zo spesioal. As gainaine t zugt, kin ik t voak nait noaloaten mien neuze in heur vachtje te steken. Vanmörgen haile vroug bin ik van d’bère of goan, omdat ik t nait langer oetholden kon. Mit zes sloagen van d’Roomse toren dus ik de dag wel te loaten begunnen. t Was ook ja al wel n uur licht.
“Ik heb nou gain tied veur die, mien jong. Vizzen mouten opmoakt worden. Red die der zulf mor
mit.”
Ik klaauwster even loater bie d’mure omhoog. n Olde gresbuis, dij pabbe in d’hörn tegen t törfhok aan in de grond moakt het as pisbakke, helpt mie t eerste ìndje op glee. As ik boven op d’mure zit, kiek ik over t grote febrieksterraain. t Is ain groot veld mit branekkels en ik oarzel, as geroup van d’overkaante van d’stroate mie oet mien gedachten hoalt. Wel bölkt doar wel zo onwies haard? Ik goa wat verzitten en schoef op mien gat wat noar veuren. Mit mien linkerhaand trek ik takken wat omdele en heb den vrij zicht. t Liekt wel of der aine in d’sloot valen is noast de school. Mor dij sloot is ja dreuge.
“Wel helpt mie nou.” t Geroup komt op zied van d’school vot. Ik mout hailemoal noar t ìnde van d’mure schoeven, wil ik wat zain. Mor de takken van de liesterbes zitten mie in d’wege. Dunne takken knap ik òf en dikke takken boeg ik wat opzied.
Zo kom ik op t stee woar ik wezen wil.
“Au, au, ik zit vast.”
Doar is aine in nood. Dat is wel dudelk. Aans bölken je nait zo onwies haard. In mien nijsgiereghaid goa ik stoan en knap mit mien heufd tegen n dikke takke aan.
“Röttege moareboom”, scheldt mien moeke aaltied in t veurjoar as d’boom in blui staait. Moeke vindt dat blui van liesterbezzen net zo roekt as d’moaren woar pabbe mit aan t visken gaait. “Röttege moareboom, hold dien aarms bie die. Ik zwaai toch ook nait zo mit mien aarms in t ronde. Mag ik nou even kieken of blifst mie t oetzicht belemmern.”
As ik mien kop deur t bloaderdak hìnsteek, knal ik hoast mit d’kop tegen n betonnen poale aan. O, joa, hier begunt d’òfrastern van t febrieksterrain. Beton, goas en stiekeldroad moaken mìnsen dudelk, dat je vanòf dit punt nait welkom binnen. “Moeke!”, schraaiwt t lutje, roodhoareg wichie nou zo haard, dat t mie deur maarg en bain gaait. Ik voul aan mien kop, woar d’boom mie net n kletse verkocht het. Ik voul mit dat wichie mit. Woarom is der nou gainaine dij heur helpen kin. Ik kiek in t ronde of ik ook mìnsen zai. d’Petreulieboer mit zien peerd en aanhangwoagen is al n haalf uur leden bie ons veur t hoes langs kommen en staait nou haalverwege de wieke petreulieklippen bie te vullen. Der stoan drij vraauwlu bie zien woagen te kwedeln. Dij heuren netuurlek niks. Den inains zai ik onverwachtse hulp om d’hörn van d’jeudse kerke kommen. De domie van d’jeuden! Hai is der toch wel rap bie, denk ik.
“Moust heuren, mien jong,” zegt pabbe, “n domie van de jeuden hait n rabbie.” En veur de zoveulste keer legt e mie oet, dat n pestoor bie de roomsen heurt en n domie bie de koksioanen. “Woarom luden ze bie de jeuden nooit de klokken, zo as ze hiertegenover bie d’Roomse kerke wel aaltied doun. Doar kommen aaltied n haileboel mìnsen op òf. Of hebben ze bie de jeuden gain klokken, dij ze luden kinnen.” Pabbe schudkopt wat: “Dat vertel ik die nog wel n moal.” Toch ist roar dat ter nooit gain mìnsen noar tou goan. Ik kin natuurlek meester op school ook es n moal vroagen. Dij het op vrijdag aaltied n vroagenuurtje. As vanzulf begun ik in miezulf zachies te zingen: “Bij de rabbie is gestolen, ingebroken, da, da, da, da.” Dat zingt meester op vrijdag wel es mit ons. Elke vrijdag zingen wie wel n haalf uur. Van vaar weverkens en scheresliepen en van de rabbie. Op mien stee op d’achterste baanke zit ik achter de braide rogge van Jannes Bruning mooi verdekt mit te doun mit dreuge mondbewegens. Ik hol nait zo van zingen en ast n haalf uur zingen moust den wordt die de strötte zo dreuge. Doarom heb ik mie oefend in stil zingen. En t is meester nog nooit opvalen, dat ik nooit haardop mitdou. Alle teksten stoan netjes schreven in mien zangschriffie. Zingen n acht. t Is t beste siever op mien rapport.
Ik zai den dat e zien laange jurk omhoogschoeft en over t prikkeldroad hìn stappen wil. De sloot is daip en de walen lopen oardeg schuuns noar beneden en t lieden van t lutje roodhoareg duveltje aan d’aander kaante van d’sloot is groot. Ik zai nou pas, dat zai mit t bovenbain in t prikkeldroad vast zit. Wat dut ze doar ook. As ik mie nait vergis, ist Aaltje van t smaal padje achter d’kleuterschool. Joa, ik wait t nou wel zeker. Dicht bie de betonnen poale heb ik nou n goud zicht op de verwikkelns, dij zok viefteg meter verder op òfspeulen. Zai het in d’sloot weschienlek zöcht noar krietjes en potloodstompies en is stoeken bleven in t prikkeldroad. En d’hulpe, dij zo dichtbie was, ligt op dat moment onder in d’sloot. d’Rabbie het zok verrekend in de schuunte van d’slootswale en het zien bemoudegende woorden òfsloeten mouten en is as n doekeendje mit d’kop veuraan de dreuge sloot in doken. As e mit t heufd boven d’raante van d’sloot weer teveurschien komt, bekikt e zien laange jurk es goud. Aan d’achterkaante zit n winkelhoake, woar wel n voetbale deurhìn kìn. Doar kin e nait meer schier mit veur n dag kommen, liekt mie zo. Mor persoonleke tegensloagen weerholden d’rabbie der nait van om Aaltje oet heur benaauwde situoatsie te helpen. Ik zai, dat e op knijen in slootswale ligt en bogt en draait aan t prikkeldroad. Mor t geft nait makkelk mit, te zain aan zien gezichtsoetdrokken. Ik vin t jammer, dat ik te wied vot bin om te heuren, wat e intussentied aal zegt. As de wind inains n flinke poeste löslet, waaien mie de takken veur d’ogen en bin ik n poar tellen t zicht kwiet. En zo kin t gebeuren, dat mie de bevrijden van Aaltje ontgaait en d’hoofdrolspeulers in dit dubbeldrama zok baaident in tegengestelde richten begeven. Aaltje vlogt nog haarder schraaiwend as dou ze nog vastzat noar hoes tou en d’rabbie dut zien uterste best om de twijde moal zunder klaaierscheuren over t prikkeldroad hìn te stappen, weschienlek ook op weg noar zien hoes tou.
Soavends aan toavel vertel ik mien ollen wat ik zain heb. Ik vertel t verhoal in geuren en kleuren en ook van t scheuren van d’rabbie zien klaaid. As mien lutje zuske zok versloekt, mout ik mie stil holden van moeke:
“Je mouten onder t eten nait aal proaten.”
Dij oavend vertelt mien pabbe mie van d’oorlog. t Verhoal van Aaltje was veur hom aanlaaiden genog om mie oet de douken te doun, hou t aal in mekoar zat. De rabbie dij ik dij middag zain heb, was dus gain rabbie: “In Pekel binnen gain jeuden meer en dus ook gain rabbies.” De jeudenkerke dut d’leste joaren allaint mor dainst as padvindersonderkommen. En dij man mit zien laange jurk aan, was dus wel degelk d’pestoor van de roomsen. Noa t eten mag k nog even boeten speulen van ons moeke. Ik besloet om mit mien visnetje nog even te goan visken in t Pekelder daip.
“Mor doe waist t, hè, as de Roomse toren zeuven uur slagt, moust thoeskommen.”
23 maai 2008
Ik bin mit lu van t waark drij doage op raaize noar Berlien. Veur t eerst van mien levend zai ik hou n mure mìnsen verdailen kin. De kruzen mit biebeheurende verhoalen moaken op mie n onoetwisboare indrok. Net geliek of d’mure der nou staait of nait. Opsloagen herinnerns roak je nooit meer kwiet.
30 maai 2008
Ik goa oet t waark n ìndje op fietse vot. t Is mooi zunschien weer en op Komnijsterwieke zai ik dat mien mure verswonnen is. Ik bin verbolderd. “Nou is der niks meer overbleven, wat mie aan mien kinderjoaren denken dut.” As de Roomse toren zeuven swoare sloagen heuren let, wait ik dat ik thoeskommen mout. Ik voul mie dicht bie hoes, mor desondanks is t nog n haile trap noar d’Ommelanderwieke tou.
