t Olde hoes
t Is meer as n haalve aiw leden en t deftege hoes aan t daip is allenneg op olde, vergeelde foto’s nog te zain. Ik heb d’invloud van dij aine biezundere dag in t olde hoes in d’loop van de tied oardeg van mie òfzetten kind. Ik duurf op dit mement ook wel tougeven, dat t joaren duurd het veurda’k alle gebeurtenizzen n beetje verwaarkt haar. Dat pabbe en moeke, noar loater bleken is, op t punt stoan hebben mie noar n psychiater te verwiezen, geft d’eernseghaid van d’situoatsie wel aan. Zo slim kin t toch nait west wezen. Ik wait t nait zuver meer. t Is ook ja zo laank leden.
t Eerste licht in de duusternis kwam veur mie joaren loater. Dou ik n zetje in dainst zat, heb ik tiedens n nachtoefening mit n helderhaidsverstaarker, de tank de verkeerde kaante op stuurd. Ik haar nait zomor verkeerd stuurd. Ik was der op dat mement gewoon mit mien hazzens nait bie. Noaderhand heb ik dat veur miezulf wel verkloaren kind. t Komt wel es veur, in elk geval bie miezulf, dat je zo’n onbestemd gevuil van binnen hebben, zo van: Hier, op dit stee, bin ik wel es west of je kommen in n situoatsie en den inains schut ter wat deur joe hìn en zegt n innerleke stem: Dat hest al n keer mitmoakt. Voak hebben je den gain idee, woar dat gevuil op grond is. Ik heb dat onder t rieden in dij gruine wereld woarschienlek ook had. d’Ainegste verkloaren is, dat ik deur t gruine licht van mien helderhaidsverstaarker mit mien gedachten òfdwoald wezen mout. Ik heb natuurlek stief zeten te prakkezaaiern, woar ik dat gruine licht al es n keer eerder zain haar. En zunder t te besevven het mien onderbewuste, onbewuste ik tiedens dij nachtelke rit mie n dikke tien joar terogge schoten in de tied. Noar t olde hoes. t Olde hoes van Braauwer. Dat grote herenhoes bie ons in t dörp, aan t daip. Dat hoes, dat, hou ver ik ook in mien herinnerns doek, nooit aans as leeg stoan het. t Was veur ons kwoajongens n oetdoagen om doar noar binnen te sloepen. Wie huifden t muurtje bie ons achter t hoes mor even over te wuppen en wie stonden al in dij grote toene.
Mìnsen haren t in dij doagen over n spookhoes. Wat spookhoes? Wie waren ja naargens baange veur. Wie duzzen alles. Doar woonde ja gain mìns.
t Was op n vrije woensdagmiddag of t kin ook best op n dag west wezen, dat wie noa haalf vare nog genog ondernemensmoud in t bloud haren, dat Jan en ik ons deur t lutje kelderroetje zunder kelderroamke hìnglieden loaten haren en ons tougang verschaft haren tot t olde hoes. t Was wat roeg weer en t nuigde nait recht om boeten te speulen. t Grode lege hoes bo ons in elk geval genog roemte. t Was ook nait d’eerste moal, dat wie van dat stoatege hoes ons speulhoes muiken – wie waren doar aiglieks kind aan hoes – mor van t kroaken en piepen van t holten binnenwaark luip ons dij dag de griezel over de graauwel. En dou op d’eerste verdaipen ook nog n deure mit veul geweld dichtklapte, zonk ons de moud in de schounen. In d’ogen van Jan ston echte angst te lezen. Hai pakte mie bie d’maauwe van mien boesderoen mit mor ain doel, hai wol zo gaauw meugelk weer noar boeten. Boetendeure duzzen wie weer wat roemer te oamen. Jan, nog aaltied onder d’indruk van t veurval, begon langsoamaan weer n beetje kleur op d’wangen te kriegen. “D..doar wonen nou toch al d..drij joar gain mìnsen meer in hoes,” zee Jan, “en ieder moal as wie doar in hoes kommen, heurst doar de vrumdste geluden. t Is net of d ..doar nog mìnsen wonen. B… begripst doe dat?”
Nee, dat begreep ik nait. Net as dat Jan op dit soort me menten begon te stuttern.
Mor der was meer, dat ik nait begreep.
Zo’n mooi hoes, as doar bie ons op d’kop van d’wieke ston, lui ten je toch nait leeg stoan. De leste bewoners waren drij joar leden verhoesd noar n bejoardenwonen en sunt dij tied ston t hoes leeg. “Ik goa doar nooit nait weer noar binnen”, zee Jan in zien gebroekelke twijvoudege ontkennen in ain toer deur. Hai was uterlek weer wat rusteger worden en dat haar n gooie oetwaarken op zien verboale aigenschoppen. ‘Gaaist mit noar t veldje. Goan we voetballen. Aander jongens binnen doar vervast ook,’ perbaaierde hai mie over te hoalen. Hai luip al in d’richten van t trapveldje achter op d’wieke. Dou e mie twieveln zag, zee e nog n keer ongeduldeg: “Komst nou nog.”
“Nee ….,” was t körte antwoord en ik haar hom nog veul meer vertellen wild, mor ik wos dat dat overbodeg wezen zol, dus luit ik t doarbie. Zo gingen wie dij dag elk n kaante op. En t olde hoes bleef op dizze menaaier veur ons n gehaimzinneg stee, woar meer achter de doagliekse werkelkhaid schoel ging as op t eerste gezicht zichtboar was.
n Dag loater zat ik in mien allaintjes op t lutje muurtje bie ons achter t hoes. n Onbekìnde onrust haar sunt t leste bezuik aan t olde hoes bezit van mie nomen en in mien bovenkoamer spoukte aingoal Jans opmaarken: t Is net of doar nog mìnsen wonen. Mien kammeroaden waren dij middag den ook zunder mie aan t visken goan. Allenneg Fixie, mien broen-wit asbakkenjoekeltje huil mie gezelschop. Mor Fixie wos t antwoord op dij beklemmende vroage ook nait. “Vrouger wast n echt herenhoes,” haar pabbe mie wel es verteld, “mit n prachtege toene derachter. Dou wie hier negen joar leden kwamen, was t al ainegszins in verval. d’Olde Braauwer was wat zaikelk worden en kon nait best meer lopen en t olde mìns lee, volgens zeggen, aan rimmetiek. Vanòf dij tied is t hoes, mor ook de toene oardeg verkommerd.” Op t muurtje haar vrouger n hoge schutten van wel twij meter stoan. Ook pabbe het mie op mien vroagen of e de femilie Braauwer persoonlek kind het, nooit n dudelk antwoord geven. Dat is meschain ook de reden, dat ik zo groag in dat olde hoes mog ronddwoalen. Ik docht doar wat te vinden, zunder dat ik wos, woar ik noar zöchde. t Was soms ook net of onzichtboare droaden mie aal mor weer noar dat hoes tou trokken. “En guster hest die baange loaten moaken deur Jan, omdat ter n deure klapperde”, schol ik miezulf oet. Ik kneep oet vervelendeghaid d’ogen haalf dicht en keek liek in de waarme noamiddagzunne noar de kwaalmende schösstain van d’Aalbion en dijzulfde zuudwesterzunne toverde achter mien oogleden n vuurwaark aan kleuren, woar’k even maal van wuir. Ik wol snel mien ogen weer open doun, dou t mekaniek, dat bliekboar de kleuren teveurschien toverde, begon te hoapern en as n toverlanteern begon te stuttern en te schokken, tot alles inains gruin was. Allaint mor gruin. En dou ik mien ogen open dee, wás de wereld gruin. Hail langsoam vervoagde noa n zetje de gruine kleur en kwamen d’oorspronkelke kleuren weer te veurschien. Dou kon ik echt es goud om mie tou kieken. Tot mien stomme verboazen zag ik, dat ik nog aaltied op datzulfde muurtje in de toene van Braauwer zat. Ik zat mit d’rogge tegen n hoge, holten schutten aan en veur mie zag ik n bloumentoene mit bloumen, dij ik nog nooit zain haar.
Achter t hoes zaten verschaaiden manlu en vraauwlu. Ze zaten onder n grote parasol op n groot plaain. Ik zag ze proaten en ik heurde ze proaten. En zo te heuren haren ze best veul lol mit mekoar.
“Gaaist mit mie mit?” n Opgeschoten knuppel van mien leeftied keek mie vroagend aan. Ik kon hom nait. Zo op t eerste gezicht tenminnent. Hai mie bliekboar wel. “Kom,” zee e tegen mie en trok mie aan d’maauwe, “t is boeten veuls te hait. Wie goan in hoes mit mien speulgoud speulen.” Wie luipen langs t lewaaierg stel achter t hoes. Der was gainaine, dij ook mor n tel opzied keek en t vrumd von, dat ik doar was. Meschain konden zai mie ook ja wel. Ik ston op dat mement naargens meer van te kieken. Mien onbekìnde kammeroad en ik klommen bie d’gaitiezern trappe omhoog en kwamen zo in de keuken. t Was bekìnd terrain veur mie, mor ook weer nait. Mìnsenkinder, wat stonden hier ja n potten en pannen op de schappen. Overal hongen hoaken mit zeven, vergaiten en aander keukengeraidschop. En aan de wieme hongen wel twinteg worsten en even zoveul zieden spek. Wat n overdoad. Den most es bie ons thoes zain. Ik keek mie d’ogen oet.
Mien kammeroad – wast wel mien kammeroad? – luip op hozevörrels noar d’gaange tou, terwiel ik nog verdwoasd in d‘keuken ston rond te kieken. “Nou, nait zo schieteg,” zee e wat vranterg, “bist hier toch nait veur d’eerste moal.” Nee, dat klopte. Ik haar nog nait zo laank leden op dele stoan. Mor dat was laank … joa, hou laank leden … of mos dat meschain nog kommen? Ik snapte t nait meer. Ik haar in elk geval t idee, dat mien nije vrund over hail aander tieden pruit as ik.
Haarm en ik hebben op zien koamer, zien speulkoamer wel te verstoan, n haile middag speuld dat t rappelde. Zokswat haar ik ja nog nooit zain. Blikken auto’s dijst opwinden konst, draaimeulens mit meziek en wel doezend blokken, woar we n geroazie mit baauwd hebben. Mor om zes uur kwam der n ìnde aan t gespeul. Dou wuir k vrundelk doch beleefd deur de dainstbode verzöcht om weer noar mien aigen pabbe en moeke te goan. Bie d’achterdeure heb ik mien klompen aandoan. Ik keek es n moal achter in d’toene en zag doar n hoge schutten van wel twij meter hoog en ik besloot dou om veurom deur t draaihek hìn noar hoes tou te goan. De kerkklokken van de Roomse toren sluigen op dat zulfde mement zes moal.
Bie t oavendeten heb ik zo tussen neus en lippen vroagd: “Hou haitte dij Braauwer nog mor es, dij hier in dat grote hoes woond het?” d’Ollu trokken es wat mit scholders. “Hinderk, leuf ik,” zee moeke noa n zetje.
“Nee,” zee pabbe onder t kaauwen deur, “Hinderk woonde op d‘boerderij achter t kerkhof. Dit was Haarm.”
Ik zag aan hom dat e t wizze wos. Vanòf dij tied wuir mien gedrag problemoaties, thoes en op school. Ik zat zo mit miezulf in de knuppe, da’k mie aal meer terogge trok. Mien vaailege en vertraauwde wereld was deur dat aine speulavontuur in t olde hoes volledeg in mekoar donderd en ik was de weg volledeg kwiet.
Olde Haarm Braauwer bin ik loater nog wel es tegenkommen. Ains luip e in d’krudenierswinkel, swoar op zien wandelstok leunend, aargens noar te zuiken.
“Zol ik joe helpen?” “Suker”, bromde hai.
Ik heb nog even docht om hom aan zien maauwe te trekken, mor dat leek mie veur n man op dizze leeftied toch nait zo pazend. Dou’k hom bie de suker brocht haar, hebben we even stilstoan en hai keek mie dankboar aan. Zag e wat bekìnds? Dou e weer wiederlopen wol, zee ik, zunder noa te denken: “Wat hebben we dij middag mooi speuld, hè en wat hebben we n mooie geroazie van dij blokken moakt, hè!”
Hai draaide zok nog es n keer om en achter zien oogleden kwam n klaain lachie teveurschien. Nou komt t, docht ik, mor nee, hai draaide zok weer om en luip vot, mit n kromme rogge en swoar leunend op zien wandelstok, mit de last van n laank verleden.
