t Gehaaim

‘Ast mie doar in hoes komst, breek ik die baaide bainen.’ k Was glad van slag van dij opmaarken van mien voader. t Paasde ook hailemoal nait bie zien netuur om zokse roege woorden te broeken. Hai haar mie ja nog nooit mit ain vinger aanwest, loat stoan dat e mie baaide bainen breken wol.
‘k Heb allenneg mor n bouk van hom laind,’ perbaaierde ik mien handelwieze te rechtvoardegen.
‘As t der mor om denkst, da’k die doar nait in hoes hebben wil.’ En omdat n diskuzzie mit mien voader nait gebrukelk was, bleef de situoatsie zo as e was. Noavroag bie mien mouder leverde ook niks op. t Rezeltoat was dat ik mit n gevuil van grote onzekerhaid zitten bleef.
Koning leek mie n normoale, vrundelke, olde man. Gries hoar, n klaain snorretje en hail bedachtzoam. Hai pruit in zo’n leeg, sloapverwekkend tempo, dast aingoal schaarp luustern most om nait òf te dwoalen.
‘Kiek, mien jong,’ zee e den, as k hom deur dij grote verwoarloosde toene aan zag kommen sjokken, ‘k heb nog n bouk veur die, dijst doe vast wel groag lezen magst.’ In t begun haar ik doar nog wel oardeghaid in. k Was wel lid van bibeltaik, mor k von t ook biezunder, dat aine zoveul belangstellen veur mie aan de dag legde, dat hai mie n bouk oet zien aigen bibeltaik te lain gaf. t Waren olde, vergeelde bouken, in n olde spellen, dij t lezen der nait makkelker op muik en ook al haren ze n geur van vergankelkhaid, k zag doar gain bonken in. Tot t mement, dat mien pabbe dus dizze oetlain en t ketakt mit d’olde man op schaarp zet haar. Mor woarom?
Koning woonde mit zien vraauw in t grote, dubbele hoes aan t daip. Hai was doar gewoon blieven wonen, dou d’buren besloten haren om te verhoezen. Wie keken vanòf d’Komnijsterwieke tegen d’achterkaante van t hoes aan. Volgens mien pa wast n verwoarloosde boudel en riep veur de sloop, mor dat heb ik nooit zo ervoaren, ook omdat ik netuurlek keek mit d’ogen van n negenjoareg knuppeltje. d’Aangekondegde bainenbrekerij zat mie nait lekker, mor t was wel d’oorzoak dat Koning veur mie onbewust in n hail aander, min of meer ongunsteg daglicht kwam te stoan. Hai was inains nait meer allenneg de zunege Paiter, woar mien pa hom aaltied veur versleet, getuge t voak vertelde verhoal wat zok tussen Koning en zien vraauw òfspeulen zol:
‘Moust nog sju, man?’
‘Nee, vraauw.’
‘Den gooi k t bie de bloumen.’
En d’bouken, dij e mie te lain gaf, konden ook nait d’reden wezen, dat mien pa zo’n aversie tegen dij olde man ontwikkeld haar. k Wos wel zeker, dat as k de echte reden van dij òfkeer te waiten kommen wol, k zulf op onderzuik goan mos. Dat was n ding wat zeker was, mor hou je dat aanpakken mozzen, was n vroage woar k gain antwoord op geven kon. n Poar doagen noadat mien pa zo tegen mie tekere goan was, bin ik via t lutje kelderroetje in t lege, olde hoes van Worrelboer noar binnen slopen. k Haar bewust gain van mien kammeroaden nuigd en dat was, zo as loater bleek, gain verkeerde beslizzen west. En toch haar k t gevoul da’k dij dag nait allenneg in dat grote, verloaten hoes was. k Bin op mien allaintjes op struun goan, zunder te waiten woar k nou aiglieks noar op zuik was, dou inains n vrumd geluud, dat bliekboar oet d’kelder kwam, mien aandacht trok. Dat olde hoes haar netuurlek zien aigen geluden, want dat hest mit olde hoezen, woar aal t binnenwaark van holt is. Mor dit keer was t aans. Veur de duvel nait baange bin k noar d’kelderdeure lopen en op t mement, da’k de klinke vastpakken wol, ging e vanzulf open.
Wat op dat mement veur gedachten deur mien hazzens schoten binnen, wait ik nait meer, mor wel dat de schrik zo groot was, dat mien hulpgeroup mie achter in de keel stoeken bleef en ik as mit spiekers aan de grond vastnoageld stoan bleef. Oog in oog mit Koning.
‘Moi,’ zee e trankiel, ‘k haar die hier nait verwacht.’ Hai ston in deuropen van d’kelder mit n sigaret in de mond, keek even om zok tou – meschain om te controleren of der nog meer mìnsen waren – en luip dou noar t aanrecht.
‘Komst hier wel voaker?’ en omdat ik nait zo’n goie gesprekspartner was en hai t bliekboar neudeg von om zien aigen binnenkomst te verkloaren, luit e der votdoadelk op volgen:
‘As k zin heb in n sigaret, loop k hier even noar tou.’ t Was nait logen, want ik zag dat e n schuddeltje oet t aanrechtkastje pakte en op t aanrecht zette. Der lagen al meer peukjes op.
‘Mien vraauw kin nait zo best meer tegen rook en den goa k mainsttied even bie d’buren op veziede.’ Hai laagde zachies in zokzulf, woar ik nog aal lamsloagen was deur datgene wat mie net overkommen was.
‘Wolst mie wat vragen?’
Joa, k haar genog vroagen, mor om de goie vroage te stellen von k weer nait zo makkelk.
‘k Mag aiglieks nait mit joe proaten,’ zee k verzichteg.
‘Dat hebben dien ollu die zeker verboden.’ Hai drokte op dat mement zien sigaret oet en keek mie es deurdringend aan. Even leek t der op dat e weer verdwienen wol in d’kelder, dou e zok leek te bedenken.
‘Mìnsen hebben mekoar wies moakt, da’k in d’oorlog fout west bin.’ t Vuil mie raauw op t dak, veural omdat pabbe dat nooit zo oetdrokkelk benuimd haar. ‘Lu hebben mie aaltied veroordaild, da’k zokse goie vrundjes mit Duutsers west bin. En waist woarom?’ k Haar gain idee.
‘Omda’k as schoumoaker wel es n kerwaaichie veur ze dee. Klaaine reperoatsies, dij k thoes in mien waarkkoamer oetvoerde.’
‘En doar waren mìnsen hier op t dörp kwoad om.’
‘Joa, zai vonden t nait kinnen, dast veur de Duutsers waarkdest en veural omdat hier regelmoateg n Duutse soldoat kwam om wat kepotte schounen of tazzen òf te levern, dochten ze dat ik n movvenvrund was.’
Hai keek mie es schaarp aan, op zo’n menaaier of ik t aal wel begreep. Nou, k begreep t donders goud. Tot e veur mien gevoul zokswat onbegriepelks zee:
‘En toch kwam t mie nait slecht oet.’ Dou wos k t even nait meer. En dat zag e bliekboar. ‘Loop mor even mit mie mit.’
En ook al haar mien pabbe t verboden, ik bin achter d’olde man aan de keldertrappe òfdoald. In d’kelder konst bienoa rechtop lopen en ook al wast redelk duuster, konst dudelk zain dat t n grote kelder was.
‘Kiek,’ wees e mie, ‘hier zit n gat in d’mure.’
Wat ik zag was n n gat van wel n vaarkante meter, woar wat voal lamplicht deurhìn scheen, mor k mout bekìnnen, dat t bie mie gain lichtje branden dee. Weschienlek zag Koning dat. ‘Dit gat zit der al sunt t begun van de Twijde Wereloorlog.’
‘Ong?’
‘Joa en t was allenneg mor veur noodgevallen, heur. Mog t zo wezen, dat mien ‘vrundjes’ oet Duutsland zok t in de kop hoalen zollen om bie mie in hoes noar onderdukers te goan zuiken, den konden ze nog aaltied via dizze vluchtroute ontsnappen.’ t Doagde ainegszins bie mie. Haar dizze man, dij ze in t dörp mit de nekke aankeken, hier in d’oorlog mìnsen verstopt? Dat mien gedachten op dat mement op volle toeren draaiden, wait ik nog goud. Dou pas snapde ik ook, wat Koning bedoulde mit d’opmaarken, dat t hom nait slecht oetkwam, dat hai kammeroaden was mit de Duutse bezetter. Aine dij zo opzichteg mit de vijand heult, zol toch gain jeuden of aander onderdukers verbaargen.
‘En wos Worrelboer der van, dat je hier n gat haren?’ Koning begon te lagen.
‘Zeker wel. Hai haar aan zien kaante van t gat, net as ik traauwens, n grote kaaste stoan, dij makkelk even opzied schoven worden kon.’

d’Zummer van 1962 was n waarme zummer. t Luip al tegen d’vekansie, dat slopers t olde hoes aan daip binnen begonnen òf te breken. Koning was al in t veurjoar verhoesd noar n aander stee in Pekel. t Slopen van t olde hoes heb ik van dag tot dag volgd. Mien pa haar geliek kregen. t Was n olde boudel en riep veur de sloop. Van boeten meschain. Dat t van binnen aal degelk spul was, bleek wel op d’bouldag. Op n zotterdag binnen aal dij holten baalken en planken, netjes in de grote toene sorteerd op dikte en lengte verkocht.
Mit de sloop van t olde hoes is t gehaaim van Koning ook verdwenen. Mit mien pa heb ik doar nooit over proat. t Ainegste wat mie nog herinnert aan dij tied, is n boukje da’k vlak veur zien verhoezen van Koning kregen heb. t Is n Engels boukje van Aldous Huxley ‘Brave new world.’ k Heb t joaren loater, in de Nederlandse vertoalen, lezen. n Leerzoam bouk, woarin de schriever woarschaauwt dat je gain krachten lösloaten mouten dij je nait controleren kinnen. k Heb mie mien leven laank al òfvroagd, hou hai doar aankommen is.