Stempel

‘Ik zit hail gezelleg in t kantoor noar boeten te kieken, deur n spleet van swoare gedienen……… Mìnsen hier in de buurt zain der nait zo aantrekkelk oet en benoam kinder binnen te vies en te voel om mit n taang aan te pakken. t Binnen achterbuurtkinder mit n snötneuze en van heur proat begriep k sikkom gain fozzel.’
t Stokje hierboven is n vrij noar t Grunnegs vertoald fragment oet dagboukaantaikens van 13 dezember 1942 van schriefster Anne Frank.
Zai het t der al ais mit heur oldere zus Margot over had, as zai aan t baddern binnen:
‘Konden wie kinder, dij hier regelmoateg veur t hoes langs lopen mor mit n angelstok van stroat visken, heur in bad stoppen, heur goud wasken en verstellen en den weer loaten lopen, den ….’.
‘….zollen zai der mörgen weer net zo voel en kepot oetzain as de dag derveur,’ haar Margot antwoord.
Tot zovèr t bericht oet t Achterhoes in Amsterdam.
t Volgende verhoaltje speult zok roegweg 20 joar loater òf. Aan Achterweg, in Pekel.
Ik bin net verhoesd vanoet n klaain aarbaaidershoeske noar n splinternij nijbaauwhoes aan Hugo de Grootstroat. Of der dou al proat wuir over sosioale woningbaauw, wait ik nait. Buren waren, mit ain verdwoalde plietsieagent en n ambtenoar gemaintewaarken oet Tukkerlaand, hoast zunder oetzundern febrieksaarbaaiders. Ollu betuilen zok blaauw aan hure: f 10, dat elke woensdag deur sigarenwinkelier Scholtens ophoald wuir. Dat t bankbiljet van 10 gulden ook blaauw was en of t zo wezen mos ook nog t petret van stroatnoamgever Hugo de Groot druig, is vervast touval west.
Op stainwörp òfstand van ons hoes stond de Pekelder woonschool, n woonbuurt, woar probleemgezinnen onder touzicht ploatst wuiren, mit de bedoulen heur vannijs op te vouden tot modelburgers. Dat was in elk geval de bedoulen. In de volksmond kregen zai t stempel ‘a-sosioalen’ opdrokt.
t Waren over t algemain grote gezinnen. En ook al haar ik in 60-er joaren t bouk van Anne Frank nog nait lezen, de gedachte, dij zai op 13 dezember ’42 aan t pepier touvertraauwde leefde ook bie mie. Dat mien pa wel ais n puut mit klaaier en schounen bie n ‘aine van febriek’ òfleverd het, doar heb k regelmoateg op aandrongen, mor zat ook in d’oard van mien olden.
‘Druig dien zuske ook nait aaltied òfdroagen klaaier van grote nicht?’ ropt plöts mien altied aanwezege beterwaiter.
Hai het geliek.
Dat wonens van woonschool roem 10 joar loater, in 1974, òfbroken binnen, het vervast te moaken mit de slechte stoat van onderhold van hoezen. Of zol t toch de formule west wezen, dij t project de daze om doan het. De vroag is ofst lu op grond van levenswieze n stempel geven kist en op n kloetje gooien moust.

Tot zover t lutje stokje over mien ervoarens aan Pekelder Achterweg.
Of der ondanks t tiedverschil van 20 joar n overainkomst zit tussen baaide verhoaltjes?
Om dat goud veur t voutlicht te kriegen, goa ik mit Anne Frank noar 13 jannewoarie 1943. Veur t eerst sunt de start van heur dagboukverhoaltjes gaait t dit keer nait over de 8 mìnsen, dij op t onderdoekadres zitten, mit nander opscheept zitten en der in mien ogen n ‘soap’ van moaken, mor hoast allendeg mor over wat zok boetendeure òfspeult:
‘Boeten is t verschrikkelk. Dag en nacht worden mìnsen wegsleept. Kinder dij thoeskommen van school vinden heur olders nait meer.’
De oorlog komt vanòf dat mement aal dichterbie. Vlaigtugen vlaigen over de stad richten Duutsland. Nait allendeg de angst om ontdekt, mor ook om slachtovver te worden van bomaansloagen, begunt n aal grotere rol te speulen. Dat ook de hoop gruit, bliekt oet:
‘En wie hebben t goud, joa beter dan miljoenen aander lu. Wie binnen zulvens zo egoïstisch, dat wie over ‘noa de oorlog’ duurven proaten.’
Desondanks slot zai dij dag òf mit de fatalistische opmaarken:
‘Zowel jeuden as christenmìnsen wachten, de haile wereld wacht en veul mìnsen wachten op de dood.’
Zol zai t veurvould hebben, dat t ook mit heur slecht òflopen kon?
De geschiedenis het ja bewezen, dat jeudengemainschop t al aiwen stoer had het en verspraaid is over d’haile wereld. Dat je as volk allendeg op grond van geleufsovertugen zo makkelk ontmenselkt worden kinnen en ontdoan van alle individualiteit, geft te denken. De gevolgen binnen bekìnd.
De net overleden paus het t ais zo oetdrokt ( vrij vertoald ):
Veur elkenain mit macht en gezag, baauw gain muren om mìnsen tegen te holden of heur achter op te sloeten, mor baauw broggen.