k Hol nait van luchies, mor…..

Mor der ben wel geuren dai ik herkèn en tegenswoordeg heul voak mis.
As je vrouger deur de buurt woar ik woon luipen, kwam je bie n febriek of zoaken laangs dai je an de geur konden herkennen. Mor net as overal bennen de maiste febrieken zoaken oet de bewoonde buurten verdwenen joa. Neem nou holthaandel Nanningoa dai vrouger an de H.L.Wicherstroat zat, kon je vers gezoagde holt roeken, dat was nait vies, want dat von ik lekker roeken. Mor waren ze met Red Ceder an t zoagen mos je oppassen aans haar je zo n bloudneuze.
Mor der was nog n holthaandel, Hemmes an de zuudkant van Oosterhoaven, heur specioaliteit was Teak en in biezunder Javateak. Dat rook lekker heul vet, hail aans mor k mog t groag roeken.
Achter Nanningoa zat scheepswaarf van Vos an t Winschoterdaip, as je doar in de buurt kwamen rook je t iezer, en aan dat bezeg wezen met dat iezer was wat apaarts, nait pretteg messchien mor wel apaart ja, net of roest op je neuze trok.
As je din Verlengde Lodewiekstroat òfgingen kwam je op t terraain van de gemaintereineging, de Drekstoupe zo as ze zeden. Rook het noar as van turf- of kolenkachels, mor ook noar wc emmers en t branden van oafval woar ze niks meer met konnen doun, dat deden ze in de grode oven.
En hail aans en aarg was de geur van Van Geuns, een daarmschraberij dai vlak veur de Drekstoupe zat. Dat was n vieze stank, doar wer je beroerd van, je moag draaide om, net doodsgeur.
Nog verder der achter was de kolenopslagploatse van StainkolenHandelsVerain. Door waren ook geuren van vedde kolen, cokes en antreciet. Je kon t verschil roeken woor ze met bezig waren. Mor ook de briketten, weer n hail aander geur. Trainwagons vol kwamen doar aaltied binnen.

Dat kon je bie ons thoes ook roeken, mor wie haren ook aaltied n haile veurroad törf in de kelder. As dat brocht wer rook het best apaart, net noar n waarme dag op de haaide. t Wer traauwens ook aaltied zummers brocht.

Hail aander geur kwam oet n klain winkeltje, dai was der in Middenstroade stoef tussen vief schoulen in, een lutje snoepwinkel, echt veur de lutje bunzels, De Snoepdoos haitte dat. As je doar binnen stapte rook je de drop, mor ook zuidholt en spekkies van Hoepman. En wait je wat je der ook roeken konden? Kauwgom, dat rook zuit mor ook, zeg mor, noar rubber of zo. En je kreeg der ook ploatjes bie.

Bakkers, dai waren der genog, stoef tegenover woar wie toun woonden: Boersmoa. En dai haren nog al wat lopers. Netuurliek doar rook t altied noar vers gebakken stoet, heerliek. Nou en din aans, as ze mit kouke bezeg waren.
Mor an Oosterweg was bakkerij Nederhoed, dai haar n haile aandere geur, joa haardbroodjes, kon ik dudliek roeken.
As kind mog ik de melkboer wel es helpen, lege flessen in metoalen kratten zetten. En din mog ik met noar melkfebriek in Van Julsinghastroat. Doar hong een waarme geur van melk en botter en op sommege doagen zoepenbrij, heerliek man.

De smeregste luchten waren van de Hunzecentroale dai op kolen stookte en as der te veul druk was luiten ze stoom òfbloazen mor dat ging gepoard met zwaarde roet, vensterbaanken vol. En nog veul aarger was as chemische febriek Agrunol lucht en stof kwiet mos, din hong der n verschrikkelieke stank in de buurde, was t net of je een vlaaie op de tonge kregen en kon je je noam in t gele stof schrieven.
Een kunstlucht, kon je nait thoesbrengen, en schaarp dat je de lucht ontnomen wer.

En wat waren der luchies op en rond de vrougere Veemaarkt. Op maarktdoagen was t doar een drokte van belang, veule tientallen veeauto’s om t vee te brengen stonnen in t Zuderpaark, Oosterweg, Holtzoagerstege, Cubastege, Polderstroat, Veemaarktstroat en Trompsingel stonden vol en aalmoal vee wat noar de Veemarkt mos of der vandoan kwam. En overal lagen bulten baistepoep en dat rook je. Mor de baisten zulf kon je ook roeken, n kou haar n huil aandere geur as n peerd of n schoap. Dai rook aaltied vetteg. n Peerd rook waarm, kou noar mizze en melk. En de zwienen roken zwaiterg zeg mor.

Mor boeten de baisten haar je doar ook de draanklucht van de krougen, deuren stonnen open en as t der veur langs laipst kwam de bierlucht je tegemuit en bie sommegen wat staarkers. En nait te vergeten de visboer met zien zolde herings en gebakken vissies of zoere bommen kreeg je ook al gaauw in neus. Heulemoal bie Volendammer vishaandel, woar ze aaltied an t spuiten waren mit de bakken woar de vis oetkwam, t wer goud schoonmoakt mor dat stonk wel noar n vieze vislucht.

En as de maarkt leeg was wer alles schoonmoakt, baargen mizze òfvoerd en din wer der met brandslaange alles schoonspoten. Mien breur dee dat en noa ofloop kwam e wel es langs, zien overal stonk din hail aarg noar de mizze.

En wait je, wat pretteger was? As Tiktak (dai zat toun an Damsterdaip) koffie an t brannen was, roken wie dat ook, heerlieke geur waarme kovvie wat noar gezelleghaid rook..
Allain de kovviegeur kin je nog wel es roeken. Tiktak zit nou an de Rouaanstroat en as de wind hierhìn is, heerliek. Zelfde geur as bie De Gruyter vrouger woar ze dat in de winkel deden en moalden.

Bie ons thoes rook alles noar petroleum, soms zo aarg dat k op schoul oetscholden wer. Ben der joaren laang mit pest, Mor toch zulf rook je dat nait of nait meer, mor ik roek het nog steeds as k petroleumstellegie vul. Klinkt roar veur aandern mor ik genotter der van.

Luchies zellen der aaltied wel blieven, mor ze veraandern, herkennen is der nait veul meer bie.

Sommegen mis ik, joe ook?