Hou stonnen wereldtoalboudel en t Grunnegers der tegenworreg bie?
Wel moakt ainks oet houveul toalen of dat ter binnen? Wat wordt onder ‘toalen’ rekend en wat nait?
Ien de Ethnologue, n internatsjenoal overzicht van toalen, worden ien 1988 dik 6000 leventege toalen nuimd. Mor ien edietsie van 2010 (Ethnologue.com) zollen der nog zowat 7000 leventege toalen wezen. Om persies te wezen: 6909.
Ook ien Unesco’s ‘Atlas van bedraaigde toalen’ (2009) wordt n aantal van 6700 leventege toalen nuimd. Wel hailtied lezen het dat ter aal meer toalen oetstaarven, kikt toch wat roar op van n bericht dat t aantal toalen mit n stuk of doezend vermeerderd wezen zol!
Wat monwe doar mit aan? Dat grodere aantal ien Ethnologue is omreden n aantal toalvariaanten is der bie teld as zulfstandege toalen dij aal wel bekind waren, mor veurtied as dialekten van n aander toal bekeken werren.
Dij oldere Ethnologue (1988) geft bevubbeld veur Nederlaand drij ienhaimse toalen: Nederlaands, Vrais en Nederlaandse Geboarentoal. Mor volgens n nijere Ethnologue, Languages of the world (2009) binnen der ien Nederlaand 16 toalvariaanten: Achterhoeks, Drints, Grunnegers, Limburgs, Nederlaands, Nederlaandse Geboarentoal, Sinte Romani, Vlax Romani, Sallaands,
Stellingwaarfs, Twints, Veluws, Vrais, WestJiddisch, (Zeeuws)-Vlaams en Zeeuws. Ien 22 joar 13 toalen der bie!
Ethnologue, is n databestand van toalen, boaseerd op internatsjenoal waitenschobbelk onderzuik. t Bestand wordt soamensteld en beheerd deur n Noord-Amerikoanse kristelk inspireerde organisoatsie, SIL International in Dallas, USA. t SIL (Summer Institute of Linguistics).dut benoam linguïstisch veldwaark, voak ien kombinoatie mit zendenswaark.
Ien 1976, noa n oplaaiden bie t Moody Bible Institute van Chicago, schreven Dan en Keren Everett heur ien bie t SIL, dat Gods woorden verspraaiden wil deur Biebel te vertoalen ien toalen van ongeletterde moatschappijen, zo as bevubbeld ien de toal van de Pirahã-stam ien t Brazilioanse Amazonekontraain.
n Ofdailen van t SIL was aal twinteg joar zunder veul sukses aan loop west om veuroetgaang te moaken bie Pirahãtoal. Op nuigen van t SIL verhoesden Everett, Keren en heur drij leutje kiender ien 1977 noar Brazilië, eerst noar de stad Belém, om Portugees te leren en dou, n joar loater, noar n Pirahãdörp, aan mond van Maici Rivier. Ze haren der dou destieds nog hail gain wait van dat t Pirahã n gloepend stoere toal was! Veur komst van Everett en Keren was der nog nooit n boetenstoander west dij dizze toal onder knij kregen haar. Everett en Keren hemmen doar mit tussenpozen daareg joar bie dij stam deurbrocht, en ien dij tied hemmen ze t Pirahã t beste van ale westerlingen leerd.
SIL verzörgt ook de publikoatsie van de Ethnologue katalogus, n joarlieks overzicht en klassifikoatie van ale toalen dij ien de wereld proat worden of werden. Dizze databank, dij op t internet te vienden is, kint n drijlettercode tou aan ale toalen dij der ien beschreven worden: zgn. SIL-code.
Om tot n nije internatsjenoale standoard te kommen, wordt ter sunt 2005/2006 aan waarkt om de SIL-codes bie nkander te bringen mit de standoard van de International Standard Organisation. Veur toalen is dat ISO 639-3, ook mit n drij-letter code veur ale bekinde toalen. Mor as t mit aander toalen net zo is, as mit t Grunnegers, din maag der nog wel even goud wat deurpuuld worden aan katalogus.
Zo staait t der ien: Gronings. A language of Netherlands. Code: ISO 639-3: gos.
Population 592,000 (2003). Region:
Groningen Province. Language map:
Belgium, Luxembourg and Netherlands.
Alternate names: Groningen, Grunnings. Dialects: West Groningen (West Gronings),
Groningen-East Frisian (Gronings-Oostfries),
Veenkoloniaals (Veen Colony), Westerwolds (Westerwold).
Classification: Indo-European, Germanic,
West, Low Saxon-Low Franconian, Low Saxon. Language use: Official language. L1 of many rural people. Also use Dutch [nld].
Language development: Dictionary. Bible:
- Writing system: Latin script. Comments: Recognized by the government in 1996 (being part of Low Saxonian). Der wordt deur t SIL onder andern veul soamenwaarkt mit kristelke Wycliffe Bible Translators, n instituut dat over haile wereld biebelvertoalens produceert. Minsen dij veur SIL-Int. waarken, zeggen dat ze inspireerd worden deur 14e aiwse Engelse biebelvertoaler John Wycliffe.
Dizze Wycliffe waas dervan overtuugd dat de Dag des Oordails kommen zol, as t Nije Testament ien ale toalen van wereld vertoald wezen zol.
(Ien 2008 is haile Biebel, Old en Nij, ook aal ien n Grunneger vertoalen oetkommen). Der mot akkeroat teld worden, gain toal maag oversloagen worden. Mor as tellen veur aander laanden net zo doan is as veur Nederlaand, din zollen ie mainen kinnen, dat Ethnologue toustand mit n faktor twij à drij overdrift en din kommen ie nait oet op 7000 toalen, mor op minder as de helft, om en bie 3000* .
As doarvan 90% binnen t aiw ofstaarft, bennen der ien 2050 nog mor om en bie 550 toalen over. Dus lu! Ie kinnen joe mor beder veurberaaiden op de Dag des Oordails! En t mement dat dij dag aanbrekt en wereld ten onder gaait is, mag din gain 2012 worden, zo as Nostradamus 500 joar leden berekend het, mor is t dichter bie as ie mainen! Wees mor blied dat ie meschain net ien de goie tied leven dat ie de leste dag mitmoaken magen. Aal joen veurollen hemmen doarveur te vroug leefd.
Ien tegenstellen tot de Grunnegers het t Pirahã-volk gain scheppens- of indtiedverhoalen en ze zain ale vörms van minsenproat, aans as heur aigen, as lagwekkend minderweerdeg.
Mit Everett is t aans goan as mit mainste zendelingen. Hai is van zien geloof òfvalen.
Staarvensgodwoar!
* Berthold van Maris: Tellen tot de dag des oordeels. Onze taal, 2010-9.
