Hou God (sikkom) oet Grunnen verswon

Oet: Grunneger toal spulbouk

Net aans tegenworreg bie leutje kiender ontwikkelden noazoaten van ‘ons oermouder Safia’ stoareg aan ook t vermogen om t over mìnsen, dingen of gebeurtenizzen te hemmen dij aarns aans bennen ien tied of ploats, zo as goden, gaisten, overledenen, of verbeeldens, etc. En mit t abstract denken kwamen ook religies; vörms van zingeven, of t zuiken noar betaikenisvolle verbiendens.
Doarbie stoan mainsttied ain of meer hogere machten of opperwezens sentroal. Gelovegen kinnen iendaild worden ien monotheïsten – gain lu dij allain mor thee (en gain kovvie) drinken – tegenover polytheïsten.
Ook aal is der op grond van nijmoodse waitenschop haildaal gain aanlaaiden om t bestoan van t bovennatuurleke te oanen of neudzoakelk te achten, doch loven n bult minsen ien goden of n noaleven ien aiweghaid. En elk maint vanzulf dat zien geloof de woare is.
Ien keur van goden en gaisten zol n minsk haildaal verbiesterd roaken kinnen: verdaild over ale werelddailen loven minsken sunt oldhaid tot vandoag aan tou ien meer as 3000 hemelvoaders en -mouders. Bliekboar het n minsk n noatuurleke aandrift tot religie.

Behaalve ien Grunnen, want Pervinzie Grunnen het n hail hoog persentoage van lu dij nait bie n kerk aansloten bennen (1999: 59% bron CBS), benoam ien Stad en t oosten van pervinzie. Anno 2005 waas nog mor ain op vaaier Grunnegers aansloten bie n kerk. Hiermit is Grunnen noa Flevoland de mainst ontkerkelkte pervinzie van Nederland.

Op wat oetzunderns noa bennen of waren mainste Grunneger godsdainstaanhangers monotheïstisch. Ze volg(d)en de leer van t Kristendom, Islam of Judaisme.
Veul lu bennen nait bot gerust op wat dij ien noam van heur goden doun.
Amerikoanse singer-songwriter Holly Near is ain van de verontrusten. Zai schreef t laid “I Ain’t Afraid.”

Ik bin nait baang veur joen Jahweh,
Ik bin nait baang veur joen Allah,
Ik bin nait baang veur joen Jezus, Ik bin baang veur wat ie doun ien noam van joen God.

Van ind 2005 of aan waas om en bie twinneg persent van Grunneger bevolken protestant en n beetje minder as vief persent rooms.
Ien Veenkolonies werren verschillende kolonies voak deur geliekgezinde groepen bevolkt. Zo ontstonden bevubbeld roomse dörpen as Zandberg en Kopstukken. Ook n Doopsgezind dörp as Lula is hier n veurbeeld van. Stad wer ien 1956 zetel van t bisdom Grunnen, dat de drij noordelke pervinzies en Noordoostpolder omvat.
Stad en Winschoot (bienoam: Sodom) haren tot Twijde Wereldoorlog aan tou relatief grode Jeudse gemaintes. Saul van Messel (ps. J. Meijer) kwam oet Winschoot. Mit zowat 3% het Islam ien Grunnen waaineg volgers.

Noa Reductie waas ook ien Grunnen de Nederlandse Hervormde Kerk t veurnoamste kerkgenootschop worren, mor verspraaid deur pervinsie bleven nog wat leutje roomse gemainschoppen bestoan, benoam ien Stad en ien enclaves as Kloosterboeren, Oethoezen en nog zo’n stukkewat. Ien Oethoezen werren tot aan zesteger joaren tou roomse jonges op stroat oetschollen:

Roomse poepen, luzzen gain zoepen, luzzen gain brij.
Ze binnen apmoal aan… schieterij!’

‘Roomse papen, klimmen als apen, hoog in de bomen,
om dichter bij Maria te komen.’

Mor roomse jonges laiten heur deur reffermaaierden nait op kop schieten en belkten vot trug:
‘Kokse joanen, kovviekroanen,
Aaierdoppen, kletskoppen.’

Koksen, of Koksioanen bennen nuimd noar Ds. Hendrik de Cock van Ulrum, dij hom sunt 1833 aan t heufd van Òfschaaiden van Hervörmde Kerk stelde. Op t Hogeland bennen tegenworreg nog veul reffermaaierden. t Westen van pervinzie, benoam Grootegast en Zuudhörn het n konsentroatsie Vrijgemoakte reffermaaierden.

‘Kokse keuzen, mit heur rooie neuzen, Mit heur dikke lippen, doar zit duvel op te wippen.’

Reffermaaierde jonges laiten heur deur gain ain onder t mous stoppen:

‘Jeuden en Menisten, bedraigen ale Kristen,
Lutterzen komt t op roakeldais aan,
Rechtfermaaierden goan der liek op aan.’

Koksioanen waren nait bie elk te lieden: ‘Motregen en Koksioanen doar mon je veur oppazen; ze binnen aal baaident fien!’

Wat diskermenoatie aangaait waas Grunnen gloepend demokroaties of egalitair, net hou of ie t nuimen willen: Elkenain diskermeneerde elkenain!

Ik kin t nait loven.
Din bin ie nog minner as knollen en woddels, want dij loven aal.

Ook de ‘ongelovege’ richt hom voaker tot n gaist as dat e zulf meschain beseft. Wat dinken ie bie joezulf as ie net n dikke kras ien aandermans auto moakt hemmen?
‘Hou zol e reageren as ik hom vertel dat ik n kras ien zien auto reden heb?’
En dij aander vrundelk: ‘Och, ain kras meer of minder, geft niks hur! Der zaten toch aal krazzen ien!’ Dat vaalt tou ja! Zo leven ie joe geern verder ien en joen moud gruit: ‘O! Mor dit is wel n haile dikke kras! t Het wel wat van n scheur!’

En ie proaten aal mor deur tegen de grode onbekende. t Liekt wel of ie tegen n gaist proaten! Ie hemmen hom nog nait zain, mor ie waiten dat e ien snackbar zitten mot te kovviedrinken. Ie hemmen joezulf geruststeld, ie loven dat t wel goud komt en wachten rusteg ofP Mor doar komt e aan! Gain gaist, mor n beuzebelder mit tatoeages op zien dikke aarms! En ook nog n pitbull dij joe nait blied aankikt!

Max en Budo
Benoam kiender kinnen heur makkelk iendinken dat ze n aander bennen of dat ze n denkbeeldege kammeroad of kammeroadske hemmen, doar ze drok mit omgoan. Amerikoanse schriever Matthew Dicks vertelt ien zien bouk ‘Herinneringen van een denkbeeldig vriendje’ t verhoal vanoet t gezichtspunt van Budo, n opbedocht kammeroadje. Dat kin, omdat Budo wel deur Max opbedocht is, mor zien gedachten en leven lösstoan van Max zienent. Budo het Max zien fantasie neudeg veur zien bestoan, mor verder is e n zulfstandeg wezen. t Grootste gevoar veur Budo is dat Max hom verget of nait laanger ien hom looft. Din is t: ‘poef’ en vot is Budo. Budo zien laifde veur Max, het gain inne en swet en is onveurwoardelk, mor nait onboatzuchteg: as e Max nait oet gevoaren redt, lopt e kaans dat dij hom verget en dat e nait laanger bestaait. Budo is net zo schietensbenaauwd veur n onbestoan, as wie veur de dood. As ie nou aan grode mensenlevens denken en Budo deur God vervangen, levert dat gain fascinerend ploatje op? Sums zol n mins geern wroak nemen willen. As dat, net aans veur Henk Krosenbrink onmeugelk is, din bedenkt e hom wel n gaist van wroak.

Henk Krosenbrink
(Miste bie Winterswiek, 1928)

Ien 1982 sloot e aan Rieksuniversiteit ien Utrecht zien studie Oldgermoanse Toal- en Letterkunde of. Krosenbrink schrift ien t Achterhouks. Noast n twaaftal romans schreef e verhoalenbundels. Zien verhoal Den waerwolf en de zövven kleine seggen / De weerwolf en de zeven kleine geitjes staait ien ‘20 Schrijvers op streek. Korte verhalen in streektalen. Oorspronkelijke en Nederlandse
versies.’

Mei 1940

Ton tien mei 1940
de Duutsers uns land binnen velen
kwam Rex, unzen hond,
reukeloos oet de tied.
Dén aovend nog
zae de radio,
dat honderdtien Duitse vligmesienen
dale wazzen eschot’ne.
‘God’, dacht ik,
‘de wrake is ow toch wal to-vertrouwd. ‘

JUDAÏSME, CHRISTENDOM, ISLAM
Mit gain van dizze drij kin joe meleur overkommen, want mainste Oabramskiender
zellen joe vertellen dat heur geloof veur laifde, vrede en tolerantie is (behaalve as t homoseksuelen aanbelangt. En wee, wel Allah òfbeeldt of Mohammed bespot!).