Goudkeurd

Ien Onderndaam gebeurde begun veurege aiw nooit wat biezunders. Joa, mien moeke is der geboren. Mor dat was ook al gain wereldschokkende gebeurtenis, behaalven veur mie zulf netuurlek. Tied ston der stil en ales lag vaast ien standenmoatschoppij van dou. t Dörp teerde nog wat op reputoatsie van veurege aiwen. t Was ooit n belangriek kruuspunt van vaaier wodderwegen. Der was dou n kantongerecht, t wodderschop haar der heur zetel, der ston n groot postkantoor en verschaaiden krougen waren der. Mor ien tied van mien moekes jeugd was t sloaperg dörp van dikke boeren, wat middenstanders en rentnaaiers mit old geld. En veul aarmoud onder aarbaidersminsen.
Der is sinds dij tied n haile bult veraanderd ien wereld, ook ien Onderndaam. Meschain wat loader as aargens aans, mor toch. Mien moeke zaag ien heur leven eerste fiets, eerste auto en eerste vlaigtuug, telefoon, radio en loader nog tv. En ze het twij wereldoorlogen mitmoakt. Tegenswoordeg binnen wie der aan wend dat ales aingoal veraandert – en ook nog al vlugger. Mor mien moeke kon der mor naauw aan wennen, veuraal op kerkelk gebied. Dij was opgruid ien n stoatiese wereld, doar ales zien beslag haar en doar op t oog niks ien veraanderde. Der veraanderde vanzulf aal wat, mor hail langzoam, veur veul minsen dou nait zichtboar. Of ze wòllen t nait zain. Ien joaren twinneg van veurege aiw kwam der ook elektriese stroom ien Onderndaam, net as ien de rest van wereld. Eerst allenneg veur stroatverlichten en veur n enkel boerenmesien. Wat loader ook bie minsen ien hoes. Prakties van t begun òf
aan van t oetrollen van t elektrisiteitsnet ston der ien Onderndaam, aan t Winzumerdaip, tussen Uterdiek en Achterweg, n elektrisch verdailstation van 10.000 Volt. Gain gewoon transformoatorhoeske, mor n fikse slag groder. Ain van eersten boven Stad en zoterekend ain van oldsten. Onderndaam was dou even weer n belangriek kruuspunt, nou ien t moderne elektrisiteitsnet. Allain zaag men doar niks van, op wat poalen en droaden noa, t olderwetse bovengrondse net. En t gaf ook haildaal gain bedrieveghaid noadat t verdailstation baauwd was. Joa, men kon nou t licht aandoun ien hoes, n stofzoeger of n wasmesien draaien en radio speulen loaten. En dat was vanzulf ook n haile veuroetgang, mor ach, dij nije dingen wennen ook weer gaauwachteg en men keek ter loader nait meer van op.
Dij elektriese gebaauwen en klainere trafohokjes, ze stoan doar ze stoan. Mainsttied binnen ze bezied stopt achter stroekerij of stoan aargens bie n boer op t haim, voak overgruid mit rep en roet, bemaggeld van graffiti of gruin oetsloagen van mos en aalgen. Men kin der sums wat ien brommen heuren, mor aans is der niks bie te vernemen. Ze bennen van groot belang veur soamleven van nou. Mor veul minsen waiten ins nait dat ze der bennen of woar ze veur dainen. Wat n tegenstellen, anoniem – onzichtboar hoast – en touglieks van zo’n wezelk belang. Mor op ainmoal kwam zo’n gebaauw oet dij anonimiteit. t Was ien t midden van joaren sesteg dou op n naacht dat verdailstation ien Onderndaam mit n doavernde klap te lucht ien vloog. Elektriese schoakelapperoaten werden vrouger isoleerd mit eulie, loader ien tied mit lucht. Dij eulie kon ien n hail enkeld geval vergazzen en bie n kortsloeten deur n luk vonkje exploderen. En dat was hier ook gebeurd. t Oerdegelke gebaauw van gewoapend beton en staainsmuren klapte haildaal oet nkander. n Dikke braand was t gevolg. En n Egyptische duusternis tot ien verre kontrainen, Winzum, Middelsom, Bavvelt en Waarvem. Behaalve dij naacht ien Onderndaam zulf, doar was t helderrood van vuur.

Dat ter gain slachtovvers valen bennen, mag n wonder haiten, want t gebaauw ston midden maank hoezen.
t Gaaf binnen t elektries bedrief n grode konsternoatsie vanzulf. Mor ook ien t aans zo rustege Onderndaam. t Dörp ston eerste doagen haildaal op kop en wer overlopen deur journalisten, fotogroaven en plietsies. Der was zulfs n begun van ramptoerisme. Ien kranten en bokkebloaden stonden dikke stukken mit veul foto’s der bie. Ook kwamen der veul hoge pieten noar dizze rampplek. Want dou bleek dat ter feidelk gainain verantwoordelk steld worden kon veur dizze explozie, kwam alles der te kieken, wat mor even wàt was binnen t bedrief en ook van der boeten. Zeker mit zogenoamd technisch weer. t Wemelde doarbie ook nog van baauwvakkers en monteurs. Overaal stonden dranghekken en apmoal luxe auto’s aan kaant van weg, zowat ien t haile dörp, vrachtwoagens, kroanen en rondomrond puun en stoapels baauwmaterioal.
Gauwachteg noa dij explozie mos der n nij verdailstation baauwd worden. Doar heb ik ook aan mitwaarkt as jonkerel, ain van mien eerste putjes. Eerst mos ik mit n oldere kollegoa boudel opmeten en ien koart bringen. Loader mos ik ook baauwtaikens moaken. Bie ain van mien bezuiken aan Onderndaam – dikste drokte was weer vot – wer ik ien ain onverhoeds aansproken deur n oldere dörpsbewoonder: ”Van wel bistoe ain?” Ik was eerst wat verbiesterd deur zo’n rechtstreekse vroag. Eerder al haar ik sums en din nijsgierege blikken zain, vanachter verzichteg opziedschoven gerdienen. Men haar mie bliekboar al n zetje ien kuur. Ik zee noar woarhaid wel ik was. En even loader ging t gerucht over mie deur Onderndaam: ”Dat is n zeun van Aanje Doesburg van t Uterdiek.”
Bliekboar was ik goudkeurd, want vanòf dij tied kreeg k allenneg mor vrundelke blikken en knikjes, doar ik eerder toch wat stoenze en ofwachtende, ja zulfs wantraauwende gezichten mainde te zain. Ik heurde ja ook bie dij ambtenoaren van t PEB, oet Stad en dij werden ien Onderndaam collectief mistraauwd. Mor mien òfkomst was goud.