Fluittoal

Der is spreektoal en schrieftoal, mor minsen kinnen ook met behulp van fluittonen ‘proaten’. Dat wordt n fluittoal nuimd.
Silbo Gomera is n fluittoal dij nog deur summege bewoners van t Canarische aailand La Gomera bruukt wordt. Ien Gomera-fluittoal is Spoanse toal ienpangeld veur twij gefloten klinkers en vaaier mitklinkers.

Om aander lu wat te vertellen ien n landschop zunder wegen, mit daipe doalen en staaile ravijnen en mit hoezen wied van nkander, zunder tillefoons, doar waas fluiten op ofstand tegen dij aander lu makkelker as eerst haildaal noar heur toulopen. Ain kin mit n fluittoal rond 3.2km heurd worden, veul wieder en mit minder gespaddel as bèlken.
Op Gomera is Isidro, 39 joar, ain van de jongeren dij Silbo Gomera nog rechtstreeks van zien olheer leerd het. Ien de baargen op La Gomera kinnen ie Cyro tegenkommen en heuren hou e noar zien sikbokken fluit: “Ze herkennen mie aan mien fluitje,” vertelt e joe din grootsk.
t Is nait zeker woar Silbo Gomera, Gomera’s fluittoal heerkomt. Dou eerste Europese kolonisten noar La Gomera kwamen, ien 15e aiw, kommuniseerden oorspronkelke aailandbewoners – oet Noord-Oafrikoa – aal mit fluiten. Dit fluiten waas ien heur ienhaimse toal. Mit komst van Spanjoarden hemmen ze dij aan t Spoans aanpaasd.

Silbo Gomera ging achteroet ien joaren 1950, dou ekonomische swoareghaiden mainste fluiters tot emigroatsie dreef, benoam noar t noaburege Tenerife en noar Venezuela. Vanwegens t zuk ontwikkelnde wegennet en loader mobiele tillefoon haar Silbo Gomera gain praktisch nut meer. Rond de joaren 1970 en 80 waren nog mor enkele fluiters over, mor aan t ind van de joaren 90 waas der opnijs belangstellen veur Silbo Gomera, veur n dail as gevolg van t ienvoeren van Silbo as verplicht legere schoulvak, ook aal wer der dou deur mainste aailandbewoners nog op deel keken as “n boerenspultje”.
Tegenworreg wordt Silbo Gomera mainst heurd op schoulen en ien toeristenrestaurants. Silbo Gomera wordt op Gomera, net aans yogaworkshops ien India, ienzet as toeristenattraksie. Tussen ale dikdakkerij deur kinnen toeristen luustern noar fluitdemonstroatsies. Dat Silbo Gomera op dij menaaier n cliché wordt, net aans bloumenkraanzen veur toeristen op Hawaii, is de pries veur meer welvoart.
Fraanze zanger Féloche het t Silbo ien n laidje verwaarkt. t Laidje en documentaire ‘L’Echo du Silbo (documentaire à La Gomera)’ kin je vienden op YouTube: https://www.google.nl/#q=Youtube+F%C3%A9loche+Silbo

Europese Commissie het ien 2009 besloten dat onderzöcht worden mot of en hou of t Silbo Gomera n beschaarmde toal worden kin:

http://www.youtube.com/watch?
v=PgEmSb0cKBg

Wel mitkommen wil ien dizze wereld mot veuroet kieken.
Wat kinnen wie oet dit verhoal leren, wat de Grunneger toal aanbelangt?
Ons ducht dat as t Grunnegers zó ver achteroet goan is, dat t ook n singeliere toal worden is, net aans t silbo gomera, din kin t op nduur ook n toeristische atraksie worden en kin der goldgeld verdaind worden mit obers dij bie t opdainen van typisch Grunneger gerechten, as knipselbonenstamppot en krudoorntjesbrij* , Grunneger oetdrukkens oetblavven:

‘’Wat ain nait lust, et aander zok dik in!’’
‘’Van etendrinken is t hier best op ploats!’’
‘’Vreet mor duvels, zoepen is ook duur!’’

• Bouk: Groningse pot. Van knipselbonenstamppot en krudoorntjesbrij. Traditionele Groningse gerechten. 2004.