Vrijhaid

Vrijhaid… wat is dat aigenlieks?
Wat veur de ain vrijhaid is, is dat veur een aander misschains nait. Het kin groot weezen as gain oorlog, vreedzoam noast en mit mekaander leeven. Moar kin het ook zitten in klaine dingen?
Aal fietsend met kop in de wind en de hoaren wapperend dreum ik vot, mien gedachten op loop… wat ervoar ik als vrijhaid?
Ik zai miezulf weer zitten als klain wichje. Op een old talud van t Woltjerspoor dai heurde bie onze toen. In de waarmte van de zummerzunne, t hoge gras om mie heen, laangs mien aarms en bainen striekend deur de wind. De krekels en bijen dai om mie heen tjirpen en zoemen. Uitkiekend op mien oallu dai bezig waaren met t oogsten van ain of aander gruinte in toen om in te vraizen.
Mien gedachten dwoalen oaf noar een aander beeld. Tis winter en er ligt ies. Scheuvels onder over het ies zwieren en zwaaien. Koale waangen, maor wieders waarm van het scheuveln. Op iesboan. En nog as ik soms muziek heur van Abba of de Cats, din schait deur mien heufd: iesboanmuziek en bin ik zo weer terug op scheuvels. Bienoa aal klasgenoten en familie waaren er din. Wat gezellig was dat. Moar ook aal dai tochten van vrouger dai wie moaken deeden op voarten, daipen en meren. En oh joah, ik achter mien pa scheuveln, zeulfde slag en mien haand in dai van mien pa. De waarmte en de noabiehaid van dai momenten.
Mien gedachten moaken weer een slag. Ik bin weer terug op mavo, een tussenuur. Wat een lol hadden we din. En wat was dai tied kostboar en wat hadden we een vrijhaid. Wie doachten van nait (aal dat huuswaark was natuurlijk in onze ogen veuls te veul), moar achteroaf denk ik, wat waren we vrij.
De wereld draait en ik bin opains bie onze vakaansie dizze zummer. Hoog in de baargen in een natuurgebied in Frankriek woar je allain lopend kommen kin. Een trektocht van meerdere doagen. Allain natuur, gain beriek mit mobiel. Gain veurzainings. Alle tied hebben om te genaiten van dai natuur, de uutzichten, de zun op joen hoed, t wotter wat uut schoarse bronnen komt en wat zo lekker smoakt. Eevm gain nais van oorlog, eevm gain waark, gain huushoalden. Gewoon er weezen.
En hoppa, weer terug in tied. Bie mien opa in schuurtje, ik bin darttien of varttien joar old. Mien pa is er ook. Opa nemt eem pauze van het scheuvels sliepen. Dat dee hai als er ies was van smeurgens vroug tot soavends loat en hai was er goud in. Moar goud ik dwoal oaf. Stel joe dat veur, n oal mannechie, dikke buuk, alpinopet op en een blaauwe overal aan. Overal scheuvels dai wachten op t sliepen. Stof overal. De geuren. En bie zien waarkbaank stonden wie doar. Eevm kieken of oma ons nait kin zian. De keukenroam is vrij van heur beeld en blikken. Snel deure van t schuurtje weer dicht. Opa pakt drai oalle gloaskes en schenkt ons donkerpaarse draank in: brommeljenever, zulf moakt van brommels, jenever en suukker. Het vanaof het noajoar op venterbaank in zunnen stoan trekken. Stiekums drinken wie n klokje. Ik herinner mie nait meer de smoak, moar wel te gevoul van soamensweeren.
En din zit ik opains noast mien man, bie wel ik miezulf kin weezen, in wel ik miezulf nog steeds kin verlaizen. Bie wel ik vrij kin weezen. Wie kieken mekoar aan en verdwoalen in mekoars oogen, dai verzachten en onze gezichten lichten op en wie kinnen nait aans dan bliedschap uutstroalen dai vanuut ons hart komt. Wat heerlijk en wat een vraihaid dat wie bie mekoar maggen weezen en mekoar laif maggen hebben.
En din dizze schriefwedstried woar we uutdoagt worden om in ons aigen toal te schrieven. Iets wat ik nog nooit doan heb. Iets woarvan ik nooit docht har dat ik dat zol doun, want proaten kin ik t Grunnegs wel, moar schrieven? Sowieso, vrouger schoamde je joe zo ongeveer veur plat proaten, dat was boers, din waaren je nait ontwikkeld. Din konnen je t nait ver schoppen in de wereld. De tieden veranderen. Jammer genoag proaten nait veul minsken meer Grunnegs en ik vroag mie wel es oaf of as ik old bin, of ik din nog minsken heb woar ik t mit kin proaten. Dus neem ik nou moar de vrijhaid om in mien aigen toal mien gedachten over stukje vrijhaid op papier te zetten.
Mien gedachten blieven hin en weer schaiten en ik realiseer mie hou ze vrij als vogels deur mien heufd vlaigen. Teveurschien kommen en weer weg vlaigen om roemte te moaken veur een andere vrije gedachtenvogel.
En din kom ik terug bie t grote. Vrijhaid zit m veur mie dus ook in klaine dingen, genaiten van de waarmte van de zun, van noabiehaid en laifde van familie en vrunden, van de kop in de wind op fietse, van wiedse uutzichten in de baargen. Aal dai vrijhaiden binnen kostboar, kwetsboar. Wat as ik nait hier groot worden was? Wat as ik in een laand mos leeven woar oorlog is of woar je joezulf nait kinnen weezen? Woar minsken mekoar bevechten vanwege geleuf, vanwege grond, vanwege wat er in dai grond zit? Zol ik din nog steeds vrijhaid in klaine dingen kinnen vinden?