Veur n kwartje mit n segoare

Mien ol heer haar n gewone dörpskapperszoak. “Heren” en as t mos knipte ook doames. Doamesvak haar e wel leerd, mor salon was der nait op inricht. Aiglieks was e n gewone scheerboas, ook al ston der “Dames- en Herenkapper” op winkelroete. As kind haar hai n ongelukje mit heupen had, woardeur e wat mank laip. Zien pleegollen dochten, dat e doar nait mit bie boer aan t waark kon. Dou e vattien was deden ze hom in leer bie kapper Van Groenenbergh in Scheemter Kerkstroate.

Kerkstroate in Scheemte in datteger joaren, achter boom zoak van van Groenenbergh.

As hai din nait haile dag bie boer waarken kon, kon e meschain ja wel haile dag stoan mit zien male heupe en n affeer mos e toch leren. Scheemter Scheerboas betoalde goud, kwartje mit n segoare. Wat n kwoajong van vattien mit n segoare doun mout? t Kin wezen dat kwoajonken van dij leeftied dou mit segoaren roken begonnen.

Aigen zoak

Dou e achttien was, begon mien Pa veur zokzulf. Omreden hai dou nog nait meerderjoarig was mos e mit zien ol lu noar kantongerecht in Winschoot veur “beperkte handlichting”. Kantonrechter verkloarde hom doar veur zoaken doun meerderjoarig en zo kon e zien aigen scheersalon begunnen. Dat dee e eerst in n koamertje bie zien pleegollen.

Rond 1936 krigt e de kans om n leeg kommende kruudenierswinkel te huren. t Olske dij kruudenierswinkel dreef, was oet tied kommen en heur zeun haar der gain belang bie. Dij handelde in brandstoffen, in dij tied benoam törf. Wonen dee e, mit zien haile gezin, maistieds op schip; van winkelpand wer n klain stokje òfschaaiden, woar törfschipper woonde as e mit schip veur wale lag. Mien Pa haar mit huren van n winkelpand mit wonen nog n aander bedoulen. Al joaren leden was e in t Hammerk n oardeg wichtje tegenkommen. t Wichtje was bie eerste kennismoaken nog mor zestien. Noa tien joar verkeren haar ze leeftied om te traauwen wel kregen. Veurzichteg as ze wazzen – t was ja n male tied, crisisjoaren, oorlogsdraaigen – hebben ze nog even òfwacht of zoak op nije stee ook aan loop kwam. Dat ging aiglieks meroakel! Ze binnen in achtendaarteg traauwd op t Hammerker gemaintehoes. Mit nije aiken meubels van ploatselke meubelmoaker gingen ze mit heur baaident in hoesholden. Ik herinner mie van n olle reken, dat ze 125 gulden betoalen mozzen veur n aiken toavel, vaar stoulen en twij hoge aarmstoulen, poar bloumketoaveltjes en n dressoir veur veurkoamer.

Oorlog

Dou ze net n beetje heur hoesholden op stee haren en aan kinder dochten, brak oorlog oet. In dij onzekere tied dochten ze nait meer over heur kinderwìns, fesounlek deur oorlog kommen kwam eerst. Gelukkeg woonden ze in n Oldambtster dörp woar inwoners deur ruilhandel nog n beetje aan eterij kommen konnen. Eerst eten van aigen toen, dat deden maisten. Swientje mesten en slachten mog van bezetter nait meer, dat mos aal illegoal. Net as soavends in duustern noa spertied mit raive bie poar jongs langs dij onderdoken wazzen omreden ze nait noar de “Arbeitseinsatz” in Duutslaand wollen. Onderdukers mozzen t hoar der ook ja oafhebben en wollen ook wel ais schoren worden. Scheermeskes om zok te scheren wazzen hoast nait te kriegen. Stoal was neudeg veur tanks en kenonnen. Pa is zulfs nog n keer deur daip swommen om bie hoes te kommen, omreden NSB börgmeester mit n poar landwachters, Jan Hoagel, bie draaibrogge aan t schaiten wazzen op alles wat bewoog. Landwachters dochden dat ze onderdukers op t spoor wazzen.

Consi Bocht

Veur kapperszoak haar Pa ook n Tebaksvergunnen, hai mog ook “Tabak, Sigaren en Sigaretten” verkopen. Al gaauw was der aan rokerij swoar gebrek. Tebak wer nait meer invoerd en tebaksfebrieken leverden n “surrogaat” sigaret, “Consi”. “Consi-bocht” zeden Nederlanders dertegen. In dij tied rookten ale manlu zokswat ja nog. Jongelu sigaretten, ol lu haren piepe nait kold. Dij t betoalen konnen, rookten dikke segoaren. Aandern kaauwden op kaauwtabak. “Sloatje kaauwen” zeden mìnsen der tegen en knivvelden as n sloatjekaauwer n dikke stroal broen sap oetspijde. Noar echte tabak was dus wel vroag. Hail bult minsen gingen op heur toene ook zulf tabak verbaauwen, mor tebak kweken in dizze kontrainen is nait zo makkelijk. Tebak het n noabewaarken neudeg, as je der echt van genieten willen. Pa huurde laand van boer winkel tegenover. Hai haar mit hom n poar kaampkes tebak in mane. As tebak kloar was, wer t sneden, ging t noar tebaksfebriek van Roelfsemoa in Winschoot. Doar wer t dreugd, fermenteerd en sneden. Kon t in kant en kloare puutjes van 50 gram verkocht worden. Riek is mien Pa der nooit van worden, veurdat tebak in puutjes zat, haar t al haail wat köst. Groot dail van tebaksopbrengst haar e neudeg om te ruilen mit boer veur waaite en rogge. Veur wat tebak wol mulder zien waaite- en roggekorrels ook wel moalen. Bakker kon dìn mit meel aan t waark, ook weer veur n poar puutjes tebak…… Zo kwammen minsen in t dörp oorlog deur en leden ze aiglieks gain honger. Ook in leste winter nait, dij in t westen van t laand as “Hongerwinter” bekend staait. Elk kon wel aine mit n illegoal swientje, n kaampke sukerbaiten, waaite, rogge, hoaver, lienzoad veur eulie. Eerappels en aander gruinten haar elk en ain wel in toene. Geld was niks weerd, t ging om de spullen om in leven te blieven en der ook nog n beetje van te genieten. Mit n puutje tabak! “Even tied veur n pafke” zollen lu loater zeggen.

Dolle Dinsdag

In zummer van 1944 wazzen Geallieerden in Normandië land. Noa n poar moand haard vechten braken ze deur Duutse linies en swaarmden oet over Frankriek en noar t Noorden. Vaaier september wuir Antwerpen innomen en dou kwam geruchtenmesien op gang. Volgende dag, Dinsdag vief september 1944 gingen deur t haile laand geruchten dat geallieerden in aantocht wazzen. Ze wazzen grìns overstoken, konnen dij dag Rötterdam, Den Hoag en Amsterdam wel bevrijden. Steden in t Zuuden as Breda wazzen al bevrijd en minsen haren bevrijders al zain in ploatsen woar Geallieerden nog kilometers van vot wazzen. Aiglieks wazzen ze op dij dag nog nait ains onze zuudgrens overstoken. Duutsers en heur handlangers kregen t benaauwd en slougen massoal op vlucht noar heur Heimat. Hier en doar wer ons drijkleur al oethongen. Mìnsen in t haile laand kregen hoop dat t al gaauw weer normoal worden zol in een bevrijd voaderlaand. Ze begonnen noa te denken over toukomst. Of ze moakten der veur zokzulf n feestje van, kwam der meschain n laank bewoarde flezze wien of draank op toavel, wer t feest ofsloten mit n vrijpartij in t nust. Zo zel t bie mien ol lu ook wel goan wezen. Negen moand en negen doage noa dizze “Dolle Dinsdag” kwam ik op de wereld. Zo begon ook in mien dörp wat wie loater nuimen zollen: “de bebieboem!”
(aander keer gait t wieder)