t Olde wegdörp
In n boukje van R.W. Herwig “De Groninger Veenkoloniën in 1918” oetgeven deur J.B. Wolters in Stad, verhoalt schriever van n Amsterdamse koopman: Adriaan Geerts Wildervank, dij op 16 juni 1647 n akte taikende mit Marke Zuudbrouk. Hiermit kreeg e permizzie törf te loaten steken in kontrainen rondom t Knoal. Veur dizze manskerel het t volk n standbaild opricht en zölfs n ploats noar hom nuimd, noamelk: Wildervank. Gain meroakel, dìn deur hom kregen n bult lu ja brood op plaanke. Ok kwam der deur t veentjen n nij landbaauwstreek, dij wel veurroadschure van Nederlaand nuimd wer.
Bie J.W. Hiskes in zien bouk: “De veenkoloniën “, was Adriaan Geerts n Grönneger poorter, dij destieds noam Wildervank aannomen har. In aalsgeval was e van grode betaiknis veur dizze kontrainen. Hiskes prat van n zaandrogge under t veen, dij lopt van Zuudloaren, Annerveen, Eexterveen, Gaiterveen noar Nijveen. Dizze tonge lopt over Drouwenerveen en Buunderveen tot aan Exloërveen tou.
Op n hail olde koart van Grönnen en Ommelaand van 1615 staait ok n stok van Oostelk Drinte taikend. Ploatsen as: Zuudloaren, Gaiten, Börger en Exel stoan der op, de veendörpen doarentegen nog nait, wel geft dij koarde t Buunderhörn aan, n hail merasseg dail ter högte van t tegenswoordege Nij- Buunen.
Aal wegdörpen lopen evenwiedeg aan de Hondsrug. Vrouger was de Hunze n miezerg stroomke. In loop der tied vörmde zoch op d’oorspronkelke leegvlakte ten oosten van Hondsrug t hoogveen. Dij Hunze of Oostermoerse Voart gruide mit t hoogveen mit en wer braider en braider. Veur t ofgroaven van t veen was dizze streek nog moagdelk. n Baarg daaier as: herten, reeën, vossen, hoazen en knienen haren hierzoot t riek allent. Ok stoppelkatten ( verwilderde katten ) zag je doarzoot rondstrunen.
t Mainste veen oet Oostermoer wer aan Westkaande ofvoerd over Hunze noar t Nijveen ( grötste binnenhoaven van t noorden ) en doar overloaden in “snebben”( Grönneger ‘schuitenschoevers’ )veur ofvoart noar Stad. Elk schip kon omtrent tien ton törf vervoeren. Aan Oostkaande van Hunze verdween de törf deur groaven wieken en kenoalen deur t Stadsknoal noar Stad. t Convenant ( overainkomst) van 1817 muik dat vervoaren meuglek. Bie t törfgroaven broekten zie n törfsteker, n rechthoukeg stok iezer, woar törven mit stoken werren. Mit n spesioal schopke ( n opschot ) van 43 cm. laank werren törven der aine noa aander oetstoken en op kaande legd.
Mit n pladde kroodkoar werren ze ofvoerd en in ringen of vaarkaande muren zet. Wind kon der aan aal zieden om tou, van dij gevolgen ze eerder dreuge wazzen.
n Hail gedou veur dij dreuge ‘veenkloeten’ zörgen konnen veur waarmte van hoezen en febrieken.
‘Nou is t veen vergroaven, de törf verbraand.
Dat allemoal deur dij kerels van stoal.
Zie namen t veen, mor ons luiten ze t laand.
Dat rieke laand tussen Hondsrug en Knoal.’
schreef B Dubbelboer in zien gedicht:
‘Veenkolonie’.
Goud zegd!
12 augustus 2009
