Stamppot mous
Even nog over maart en mien bosschoppen waren weer binnen. t Was slim kòld, mòr k mos nog gruinte en appelsienen hebben. Wat was t drok bie gruintekroam. Der zat niks aans op as even n zetje te wachten. In tied dat ik rustig kieken kon, wuiren mien ogen, zunder der op verdocht te wezen, kaant uut trokken woar ik altmoal nait noar kieken wol: Ain huile bakke tot de kop tou vol mit mous. Èn mit mouskrullen èn mit dat apaarte gruine mouskleurtje. Opins ston ik weer in mien pappe zien toentje, viefteg joar leden.
Mien broene pappe haar ain meroakel schier gruintetoentje. Ales konden wie uut toentje eten: worrels, siepels, gewone en waalze bonen, praai, beste boeskolen, nuim mòr op – mous. Wat wie nait op konden, wui inmoakt. Tegenswoordeg is dat olderwets, wèl weckt nou nog? t Winnen van de gruinte waren laange doagen mit ain pokkel vol waark en swait veur de kop. Overal inmoakpotten èn zeg mor rusteg, mit kinderaarbaid. Joa, mien zussie die haar t altied wel goud bekeken. Zie fluusterde gewoon tegen mie: “Ikke nait hor”, en noa n ketaaier zee zie mit n uutgestreken snoede: “k Mot aan mien huuswaark pappe”, nou din mocht zie gewoon vot hòr. Dat duurfde zie zomor. Ikke nait, ik was huil liedzoam, n beetje n jandoedel zeg mor, mor wel n laiverd. Dat duurf ik rusteg te stellen, viefteg joar loater.
t Waren mien druivegste doagen van t heule joar. Mor t alderalderslimste ston aan t ènde van ons toentje: Mous! Elkain het t aaltied over alderlekkerste stamppot: – stamppot mous mit worst – huile gemainteroaden bikseln zuch t lief vol, heb k mitmoakt.
Mòr hebben joe wel ains goud keken noar bewoners van mous? Dikke gruine roepen dij kroepieweg speulen? Wat gruin was nou blad en wat gruin was roepe? en waren t nou krullen in t blad of aanvreten bladjes? k Ston doar as n lamme tinus mit houndervel over t huile lief aan t ènde van ons toentje:
Dij widde nussies, net spinraag, ik runde as n maaltje in huus en fluusterde: “Gain stamppot mous mamme, asteblief, gain stamppot mous.”
Mien broene mamme haar heurd dat stampot mous altied in winter eten wui, omreden dat was goud veur weerstand van ons lief, dus moeke docht dat as zie dat al veur winter aan dee, dat heur wichtertjes alvast ain strepie veur haren. Rezeltoat: mous uut toentje.
Loater, joa joaren loater, heurde ik t onsmoakelke detail dat eerstens vorst over mous west wezen mos.
Mien mamme‘s resept op ain schiere haarfstdag:
Geutstaine uutschrobben en volgoeien mit vrizze mous uut toentje. Woater der op mit zolt en even stoan loaten. In tied eerappels schillen en in stokkies snieden. Ik docht juust dat eerappels altied under grond heurden, net as boomworrels. Stiekom keek k even in geutstaine en joa hòr, zwemmen konden zie óók. Ik verbeel mie nog, dat ik wèl 500 gruine roepies zag – sommege nog in heur nussies tussen bladkrultjes. In tied dat mien mamme mousbladjes uutspuilde, runde ik vot. Ik haar zie weer duudelk zain en ik mos mie bedapperen om nait van huus vot te lopen, zo slim zat ik der mit. Ik wos zeker, alle roepies konden der noeit altmoal uut wezen, mòr gainaine begreep mien kinderverdrait, mien kinderaangst.

Mit blode handen visde mien mamme deur t woater. Wat duurfde zie dat! Mien mamme gaf doar altmoal niks om. Zie hakselde en prakselde alle mousbladjes heul fien. Zie zol wel docht hebben, wat zie nait zait, is der ook nait en eerappels kregen gezelschop van heul veul kleuren gruin.
Even loater zag k heur mit n stamper deur panne hin joekseln.Wat òòk mitkookt was, was nòg aander vlees. Dat haar zie eerst nog uut panne vist: Graauwwidde, vrizze mìtwrst, ik persoonlek vond t der nait goud uutzain. Was ook heul goud, zeden vrundinnen van mien mamme. k Kreeg vot weer houndervel op aarms. Glimmende rookworst kon dat nait goudmoaken. Omreden mien mamme von, dat stamppot toch maal was om te eten zunder te kaauwen en der nogal dreug uutzag, kwam der ook nog wat gekookte ries deur, mit riesnat en zo kreeg mien pappe toch zien ries. Rezeltoat: Stamppot mous van mien mamme konden wie nait mit vörk en mès eten, mor mit vörk en lepel!
En nou, huil wat winters loater, kìn k nog nait stamppot mous moaken. Aarme man, aarme kinder, of toch nait?
Opins ruip gruinteman: Zeg t moar miewicht, schiere mous nait? Houveul most hebben?
Eerste zummerdag 2011