Opa-oorlog
n Joarofwat leden zat ik ien traain van Stad noar Wìnzum. Tegen mie over zat n man op leeftied mit n leren aktetas noast hom op baank. Zien aine haand laag op glìnzende sloeten, of der n schat ien zat dij e bewoakte. Ol man zaag der nog goud oet ien zien nette, donkere pak. Zien dikke grieze hoar was netjes kamd mit n schaaiden opzied.
Hai haar n dikke swaarde bril op mit staarke gloazen, dij e aingoal mit middelvinger tegen neusworrel omhoog drukte. n Emeritus-domie? n Old-leroar? Of n gewezen ambtenoar?
t Was n mooie nommirreg ien t veurjoar. Ain van eerste mooie doagen. Zun scheen ien n helder blaauwe lucht. Gras was vrisgruin en t waren apmoal vogels dij aan t nuzzeln en brouden waren. Ien slootswalen stonden al weer pinksterblommen en hier en doar laipen koien ien t laand.
“Mooi gezicht hè?”, zee de man tegen mie over ienain. Ik schrok n beetje, was haildaal ien gedachten, keek noar boeten. Ien traain ben ik nait zo’n proader. Mor ol man haar zeker zin aan n proatje. Nah vot, ik was ook wel nijsgiereg noar wat veur n man dit was.
Ik nikkopte en wees op zien aktetas. “Ie hebben nog n affeer?”
“Och, ik droag wel ais wat Grunneger stukjes veur over vrouger”, zee e. “Dat komt, sinds mien vraauw n joar of wat overleden is, mout ik mie allenneg redden. Dat gaait oardeg schier heur, doar nait van. Ik heb t allerdeegs drok op mien menaaier. Mor je blieven toch allain, hè? En din zuik je wat dieverdoatsie.”
Hai keek mie monter aan deur zien dikke brillegloazen. “En din heb ik ainmoal ien week soos op wònsdagmirreg. Doar droag ik din mien Grunneger stukjes wel ais veur. Olderwetse taimkes oet vrouger tieden. t Stelt nait veul veur, mor ik heb wat oaventuur. En ale zodderdoagen goa ik ook nog smirregs noar t kefee om te kloaverjazzen mit mien pazzipanten. t Is der din hail gezelleg as voetbaljonges der tegen t leste ook binnen. ‘Opa-oorlog’ nuimen ze mie doar. En din krieg ik mie n poar borreltjes.”
Ik schatte hom op n joar of tachteg, meschain nog wel older, mor ik duurfde t nait recht te vroagen. Zien hazzens waren nog nait sleets, vernam ik wel.
“Opa-oorlogI?” vroug ik noa n zetje. “Ploagen ze joe doar mit?” Ik haar dat wel ais eerder zain. Dat ze n olle man wat nittjen en negern ten veurdaile van heurzulf. Krougenlol, n haile groep tegen ain, doar kin ik nait best over. Mor van ander kant, hai kon der ook ja wegblieven. “Och, ik heb t nog wel ais over oorlog, mainen minsen. En meschain is dat ook wel zo, joa” Hai trok wat mit scholders en keek n zetje te t roam oet. t Leek wel of e zien verhoal, dat nou vervast kommen zol, aan t opschudden was.
“Ien oorlogstied was ik al as jongkerel bie gemaintehoes aan t waark, op sikterie.” Ik onderbrook hom doalek: “Ie waren dou gewoon ien dainst van bezetter, van Duutsen?” Dat heb ik nooit goud begrepen. Dat minsen ien oorlog gewoon deurgingen mit woar ze aan bezeg waren. Of der niks te doun was. Mor ik heb makkelk proaten, ik bin van nòa oorlog. “Dat was nait aans. Allenneg börgmeester was n NSB-er. En t waark mos der toch om deurgoan ja. Ik mos dou destieds ale bonkoarten oetgeven, as hoofd distributie.”
“O, din kon ie der mooi wat van achterover drukken zeker, veur onderdoekers.” Ik denk ien mien ainvoud nog wel ais dat t ien oorlogstied apmoal verzetstrieders en saboteurs waren. “Dat denken minsen voak, mor ik haar altied n plietsie bie mie. Ale oavends mos ales teld worden, veur koarten weer ien brandkaast gingen. En o wai, as der wat misteI Nee, meneer, ik kon haildaal niks oethoalen, aans din swaaide der wat veur mie. Ainmoal heb ik vrezelk ien de rats zeten, dou der soavends toch bonkoarten vot waren.” Hai ging der ais goud veur zitten en verzette zien aktetas noar aander kaant. “Ach, hou gaait datI Ale oavends boudel tellen en ien brandkaast doun en ale mörgens vannijs der weer oet. Mit n plietsieambtenoar der bie. Zien aandacht verslapt bie zo’n doagelkse routine op n duur netuurlek. Dat, op n mörgen dou ik koarten oet brandkaast hoald haar, mout der ain stiekem wat bie weg pakt hebben. Van soavends was der wat vot. Ik haar der niks van vernomen, mor ik mos aanderdoags wel bie börgmeester kommen. “Woar binnen dij bonkoarten, Van Delden”, zee e. Ik wis mit gain meugelkhaid woar ze waren, en haildaal nait wel of t doan haar. Mor börgmeester was onverbiddelk. “As ie t nait zeggen willen Van Delden”, zee e, “din mout ik joe noar t Scholtenhoes ien Stad brengen loaten”. Zo heb ik doar haile mirreg bie börgmeester op zien koamer zeten, en ik begunde hom al meer te kniepen. Börgmeester haar al n auto besteld en as dij veurrieden kwam, mos ik mit noar Stad tou. En t Scholtenhoes ston der om bekend, dat ze doar nait al te zachtzinneg omgingen mit saboteurs. Swait ston mie veur kop. Oetindelk wer der nog net op tied beld deur n ambtenoar, dat ze haren bonkoarten weervonden, achter n kaast. Ik huifde nait noar Stad tou, n haile opluchten veur mie vanzulf. Mor ze keken mie der aal op aan. Ik zol koarten mit opzet achter kaast valen loaten hebben, om ze loader mit te nemen. Mor dat heb ik hailemoal nait doan! Ik zol wel oppazen, as t bie gemainte al nait goud gaait, woar den wel? Zeker ien oorlogstied. Din zol t ja n rommelpot worden. Ja meneer, zo kin je der morzo bie lapt worden deur joen aigen kollegoa’s!
Traain ree statsion van Winzum op en wie stapten oet. Hai ging ien t wachthokje zitten om op zien aansloetende bus te wachten. Omdat t zulk mooi weer was en ik t wel aan tied haar, ging ik nog even bie hom op baankje zitten. Ik vuilde dat ter nog wat kwam. Dat ’opa-oorlog’ sloug nait op dat bonkoartenverhoal. Hai keek op zien hallozie.
“Bus is der nog nait”, zee e overbodeg. En votdoalek pakte hai droad weer op: “Der is dou bie ons ook n moal n Engelse bommenwaarper omdeel kommen.
t Vlaigtuug laag ien polder, vlak bie n boerderij en ik mos der van gemainte hèn om te kieken hou of t ter bie ston. n Plietsieman ging mit mie mit. Ik wil joe vertellen, dat zukswat vrezelk is om aan te zain. Van de zes man waren der vaaier doalek al dood. Twij leefden nog, wel wat lebait mor ze konden nog lopen. Mor dij dooienI Hùh!” Hai schudde hom der van.
“Mor dij baaide leventegen, wat mos we doar mit? Nou was dij plietsie n goie, dat wie onnaaierden mit ons baaiden dat wie heur zo gaauw meugelk bie n onderdoekadres brengen mozzen. Wie hebben ze mitnomen over n poadje deur t laand. Mor haalfweg laipen wie n stel Duutse soldoaten ien aarms. Ien dat vlakke, open laand kon we ja ook gain kaant op. Woar of wie hèn wollen mit dij Engelsen, vrougen ze. Ja, en wat mout je din? Ik heb mor zegd dat we ze net noar heur tou brengen wollen. En mit plietsieman der bie loofden ze ons ook nog. Dat, doar bin we dou hail goud mit wegkommen.”
“En hou is t mit dij Engelsen òflopen?”, wol ik waiten.
Hai poestte swoar. “Dij hebben Duutsers mitnomen vanzulf. Ik heb ter nooit wat weer van heurd.” Ol man ging wat veurover zitten, dee zien bril òf en vreef hom veur kop en over ogen. “Ja dij Engelse pilotenI” hai stoekte even, “…dij krieg ik nog geregeld bie mie op bèr.”
Mor even loader hernam e hom weer: “Vanmiddag bin ik noar t Gemaintearchief west ien Stad. Ik wol waiten of der nog wat te vienden was over dat vlaigtuug en dij Engelse piloten. Mor t is doar haildaal veraanderd. n Splinternij gebaauw en t gaait doar apmoal mit computers, dat ik kon der niks mit worden. Ons aigen gemaintearchief heb ik ook haildaal deursnuusterd, en dat buro ien AmsterdamI hou hait dat ook weer?”
”t NIOD, Nederlands Instituut veur Oologsdokumentoatsie”, zee ik wat schoulmeesterachteg. Hai nikte voag en keek n zetje veur hom oet, ien gedachten.
Dou pakte hai zien aktetas en klopte der op. “Hier meneer…, hier zit mien aigen archief ien. Ik heb ales over oorlog bewoard: foto’s, kraandeknipsels, koarten en al zukswat. Mor ik heb der faitlieks niks meer aan. Dij Engelse piloten kin ik ja naargens weer vienden. Wat mout ik der mit? Aander minsen interesseert t nait. t Is ja ook al zo laank leden. “Hol der toch over op, opa-oorlog”, zeggen ze tegen mie. En din geven ze mie mor gaauw n borreltje. Dat, ik kom sums mit n flinke snee ien t hoar te kroug oet.”
Hai schoot ienain ien t ènd. “Doar komt mien bus aan. t Beste meneerI”, zee e hoasteg, voamde noar bus tou en stapte ien. “Nog n goie raais verder”, raip ik hom achternoa. Bus ree doalek weer vot en ik wuifde nog even tegen hom achter t glaas, dou bus bie mie laangs van statsionsplaain wegdraaide. Hai keek strak veur hom oet en heurde of zaag mie nait meer. Zien tas haar e op knijen en voesten der omtou klemd.
