n Middelnederduutse moraliteit:De Düdesche Schlömer/ De Duutse Slamper

Om en bie 1540 wer der ien t dörpke Grobe n kiend geboren dij loater biezunder worden zol: Johannes Stricker. Grobe ligt ien t noordduutse Holstein, bie t stadje Cismar, zo’n tien kilometer ten noorden van Lübeck. Ien Johannes zien tied waas Grobe n stadje.
Omdat Roomsen der n dikke haaidenboudel van moakt haren, werden ze aan zied schoven deur nije Luterse kerk. Ien tied van Lutheroanse kerkrefermoatsie wer Cismar, soam mit dörpen der om tou, zo as Grobe, tot n landsheerlek ambt omvörmd.
En doar gruide oet Johannes Stricker nait allain n Lutheroanse pastor, mor ook n teneelschriever.

Kloster Cismar, Friedrich Öloos, 1860

Noar mode van zien tied vertoalde hai zien aigen noam ien quasi Letien. As Stricerius wer e bekend as schriever van ain van de toalmonementen van t middelnederduuts, t teneelstuk ‘De Düdesche Schlömer’ (De Duutse Slamper). In 1560 wer Johannes Stricker n dainst as pastor ien Cismar aanboden.
Nije Lutherse kerk streed benoam tegen oetspattens dij oadel zuk permetteerde.
Zo as ien ons tied bie overgang van socialistische stoaten noar t kapitalisme, zo stonden der doudestieds doalk machtegen, ienvloudrieke lu kloar om van de nije, reffermaaierde, orde perfiet te trekken. Oadel, dij heur verriekt haar mit konfiskeerde roomse bezittens, haar schoamte de kop ofbeten: slamp(amp)erij, ontucht, doodslag en woeker waren gewoontes worden.
t Zol muite weerd wezen as n ienkörte versie van “De Düdesche Schlömer” ien t Grunnegers vertoald worden zol en – net as ien Lübeck ien t Nederduuts – speuld deur n Grunneger teneelgroep, omdat de hedonistische levenswies van Strickers personoages schier aanslut bie lu van tegenworreg en omdat misbruuk binnen en boeten kerkgenootschoppen van ale tieden is. De Düdesche Schlömer, (Duutse Slamper) zo nuimde ien 1584 Johannes Stricker de heufdpersoon (Düdesch = diets, duuts, deutsch = oet Duutse laanden, woar ien Middelaiwen Nederland ook tou rekend wer). `De Düdesche Schlömer’ is ‘ein niederdeutsches Drama’, n teneelstuk, dat beschaauwd worden kin as n Lutheroanse Moraliteit (n didactisch teneelspul, zo as t bekende Elckerlyc).
Mor eerst monnen wie even kieken of toal van t veurwoord en van t drama wel t predikoat verdaint van Middelnedersaksisch/ Mittelniederdeutsch. Ie waiten t ja nog: as slotvokoalen van woorden reduceerd bennen tot ‘stomme’ e’s, din spreken wie van Middelnedersaksisch.

Ien t veurwoord staait:
„De Düdesche Schlömer. Dat ys EIN GEISTLICK
Spil darinne affgemalet, gewarnet, und tho warer Bothe vermanet werden alle Godes vorgetene, wilde, rükelose und sekere Minschen, op dat se mit dissem Schlömer bekeret und Salich werden möchten. Allen Unbothferdigen tho treuwer vorwarninge und warschuwinge. Oock allen Angefochtenen, sunderlick in Dodesnöden. tho troste gestellet durch Johannem Stricerium.“

(Durch Johannem Stricerium. Is dat nait schier, dij 4e nvl. van Johannes Stricerius, noa ’durch’?)

Letterlieke vertoalen: De Dietse/Duutse Slamper. Dat is n geestelk spul, doarien ofschilderd, woarschaauwd, en tot woare boute vermoand worden, ale God vergetene, wilde, roekeloze en zekere mensen, opdat ze mit dizze Slamper bekeerd en zalig worden magen. Ale onboutveerdegen tot traauwe vermoanen en woarschaauwen. Ook ale aangevochtenen, biezunder ien doodsnoden tot troost steld, deur Johannes Stricerius. Drukt ien de kaizerlieke vrije Rieksstad Lübeck deur Johan Balhörn.
Sjwa as slotvokoal: Vorwarninge und warschuwinge, thohope, Here, Dode, lange, Erde, Pape, Minsche, darhenne, tho passe (te pas), Suppe, Junge, ernste, fruwe, node, Helde, Helle, Förstinne, Nunne (non), lange, Klocke, Narre.
Mor sums schrift Stricker dizze woorden ook zunder sjwa aan t ind. Toal gaait dus aal van Mittel- noar Neuniederdeutsch.
t Kon nait oetblieven dat lezers en touheurders van Strickers teneelstuk der doalk persoonleke verwiezens noar jonkers ien zagen, temeer omdat Stricker hom deur zien rücksichtsloze predeking aal veul vijanden moakt haar. Strickers leven kwam ien gevoar en hai week oet noar Lübeck, woar e ook oet tied kwam, ien 1598.

De Düdesche Schlömer vun Karl-H. Nissen

“Dat mag so üm 1540 west sien, dor is in Grube — dat liggt nich wiet af vun Niestadt an de Oostsee — en lütten Jung up de Welt kamen. Johannes Stricker hett he heten.
In Lübeck is he to School gahn, up dat Katharineum.
He hett in Wittenbarg studiert un weer denn Paster in Grube un in Cismar.
Vun de Kanzel dal hett he fix schimpt up Supen un Freten un Untucht un all den annern legen Kraam. Dorbi hett he de Adeligen in’t Land ornlich up de Fööt peddt. Dat harrn de aver nich geern. Se hebbt em allerlei verspraken, so as Slääg un noch mehr. Dor is he na Lübeck gahn, in Lübeck weer he seker, he hett hier en Pasterstell annahmen.
Wenn he neben sien geistlich Arbeit noch Tiet harr, denn hett Theaterstücken schreven. Ganz streng is he mit de Gootsherrn ümsprungen.

De Schlömer is en Suupbütt, en Prasser, hett ene Buhlin blangenbi, quetscht sien Lüüd ut, hett sik nahmen, wat mal de Kirch tohöört hett. He weer en ganz Legen. Man denn kümmt sien letzt Stünn. All sien Sünden warrt em vörhollen. Dat süht nich goot ut för em, ewig Höllenfüür steiht em bevör.
Man an’n End — he süht sien Schannen in, dat deit em allens hellsch leed — dor nimmt em de Herrgott doch in Gnaden up in den Himmel.

Disse Geschicht, streng un hart, is zu Lübeck in’n Sommer 2007 speelt in de Katharinen-Kirch. Johannes Stricker hett dat Stück schreven in sien Spraak, middelnedderdüütsch seggt wi dorto. För uns hüüt is de olle Spraak ümschreven in uns Plattdüütsch.
De gröttste Rull hett de Schlömer, en swore Rull. Denn de Paster, de Dood un de Narr, Veddern un Frünn, un twee Fruunrullen: de Ehefru un de Buhlin. Dorto noch — mit Moses tohoop — en lütt Deern un en lütten Jung. De hebbt dat Gesett spraken.”

De düdsche Slömer, dat Speel von den Rieken Mann

Zundag 11 oktober bin we ien t Holsteinse dörp Grube noar t ‘Elckerlyc/Jedermann’-drama west, dat ien Grube om de twij joar speuld wordt. t Komt ja ook nait ale doagen veur dat ter n teneelstuk speuld wordt mit joen noam ien titel, ook aal is t din op zien platduuts. Dou wie n uur veurtied bie de St.-Jürgen-kerk aankwamen, ston bestuurslid Herr Heel mit ons noam op n pepier aal op ons te wachten. Net of we VIP’s oet Holland waren! Kerk stroomde oardeg vol. t Stuk is ien 1584 oetbrocht deur de Gruber pastor Johannes Stricker en bie de ienlaaiden deur de regisseuze wer nait allain de komst van de drij Hollandse Schlömers vermeld, mor ook van twij Strickers, haildaal oet Zwitserland!

Strickers drama wordt zain as ain van de belangriekste toalmonementen van t middelnederduuts en is doarom dus ook veur Grunnegstoalegen van groot belang. Stricker zien drama teunt t bluisterge, wellustege en goddeloze leven van Schlömer, n Holsteinse jonker, dij ien t verloop van dit loatmiddelaiwse Elckerlyc-verhoal tot ienkeer komt. De noam Schlömer/Schlemmer/ Sleumer is hail toupazzelk. Nederlands: slemper/ brasser.
Mor mit dij Holsteinse Schlömer-tuutjefloiter hemmen wie as degelke Emslands/Nederlandse Schlömer/Sleumers vanzulf niks van neuden!

Volgende dag wer we deur Herr Heel en zien vraauw meer as n uur laang rondlaaid ien t Gruber Dorf Museum. Doar kreeg we ook oardeg wat te zain en te heuren over de düdsche Schlömer. Jonkers ien Holstein waren duvels vanwegens Strickers teneelstuk. Stricker haar heur ien zien drama gloepend slecht neerzet. Tiedens de refermoatsie haren ze geld en opbrengsten van roomse kerk ien aigen buus stoken en doar hem-1 men ze even nuver van feestjed. Mor net as nou lopt t mit klokkenluders voak verkeerd òf. Bie n kuier wer eerst Strickers leutje hondje deur onbekende haand doodschoten en loater kreeg Stricker zulf doodsbedraaigens. Oetvouern doarvan het Stricker nait ofwacht. Hai is ien Lübeck predeker worden en doar ien aarmou oet tied kommen.

Zo zigt t (Holstein) Middelnederduuts ien Stricker’s eerste acte van ‘De düdsche Schlömer’ der oet:

“Ick bin noch yunck, frisch und gesundt, Hebb tho leeven veel Dag und Stund. Ick supe glyckwol Dach und Nacht, Banckter in aller froeuwd und pracht.
Schold ick tho Kerckn und Scholn geven?Den Dag schal neen Minsche leeven. Ick do mynem Papen wat ick wil, Dryve mit em myn Apenspill.
Thor Kercken he my selden kricht, Ick acht der
Predekye nicht.“
n Grunneger bewaarken van ‘De düdsche Slömer’ deur Jan Sleumer vin je in de volgende Kreuze, nummer 58.
Info: http://www.gemeinde-grube.de/ dorfmuseum.php

Ooievoars ien Grube: http://www.avalon-grube.de/aavalonweb/ avalonweb/storchenseite.htm