n Dikke deugnait

Men zegt wel ais: ‘Hou older hou gekker!’

Dat geldt vanzulfs nait veur elkenain. Mor paardie lu hebben heur haile leven al gekke babbeleguuchies oethoald.
Zoas sommege lu ‘lag aan t gat’ hangen hebben, luip Hinnerk op ondeugde. Zie kinnen t as ze older worden, din ok nog vervaast nait loaten. Meschain hebben ze din nog meer tied veur zokswat, wel zel t zeggen? Hinnerk Bartels was der n sprekend veurbeeld van. In zien jonge joaren was e al n dikke kurendriever.

As Hinnerk in buurde was, mos man zok woaren. Wotter in stevels of klompen en nog n haile bult fiebeldekwinten meer. Elks was der, deur ervoarens wies worden, op verdocht, mor doch veur je t wissen haar e joe weer bie poot.
Zien dink was ducht me godgaanse dag dingzeg mit wat e zoaal oetvreten kon. Veurdat je t goud en wel in smiezen haren, haar e t volk al weer bie poot. Zölfs noa zien traauwen huil e oet poelegrap nog maalste kuren oet.

Veuraal bie winterdag gong t er soamen mit n koppel ainspaanjers wel ais roar aan tou. Zo haren ze n moal n laank taauw in hoanebaalk van schure knupt, om doarop heur overtollege energie kwiet te roaken. d’ Aine noa d’aander vierde doar zien forsies op bot. Namen tied op en deden wel t eerst baalk aan kon roaken.
t Deed der eerst wel wat tou, mor goandeweg konden mainsten der al oareg mit overweg. t Was mor goud, dat ze n bult eelt op haanden haren, al zellen ze wel es nuver kipperd hebben. Hinnerk kon der ok al nuver mit overweg. In n poep en n scheet zat e al boven in nok. Buurman Rieks, dij deur Anna noar schure verwezen war, woar Hinnerk volgens heur tou holden mos, keek es wat in rondte, mor kon in haile schure, woar e ok keek, gain Hinnerk ontdekken.

Hinnerk haar hom vanzölfs al laank in t snötje, mor wachde zien kaans òf. Endelk was t zo wied. Rieks stond in t haalflege heuivak wat om zok tou te loeren, dou e inains n stroal waarm ‘wotter’ op kop kreeg. Verhilderd keek e omhoog en zag doar dij vermaaledijde Hinnerk braidoet op baalke zitten, mit zien ‘snöbbeltje’ boeten boord. Doader van t ongemak zat hom kniezend oet te laggen. Potverdikkeme, Rieks wis nait hou rad e under ‘does’ vot mos komen en schold dij viezerik haals vol.

Toun e wat oetroasd en kust weer vaaileg was, roetste Hinnerk weer underoet. Hai kon der ja niks aan doun, dat e inains zo neudeg mos, pebeerde Hinnerk zok der oet te redden. Rieks het op koustaal kop under kroane holden, om dij viezeghaid der weer of te spuilen. t Bewies lag der weer, dij minkukel mossen joe aaid in goaten holden, den hai was veur gain meter te vertraauwen.

Hinnerk boerde hail nuver. Dee t aal mit ain peerd, ploug, egge en cullivoater. n Poar wupkoaren, koaren en wat klaain raive wazzen zien grootste investerens. Mit recht n ainpeerdsboertje. As haile femilie mitholp was der nog wel wat te verdainen. Under Sicco Mansholt kwam roup om aalsmor grodere bedrieven. Ruilverkoaveln mos klaaine bedriefkes oproemen en soamenvougen tot n grodere.

Hinnerk bedaankte doar stichtelk veur. Op zien older zok nog dik in schulden steken, nee, doar mozzen ze mor n aander veur zuiken. Hai stak kop nait meer in strobbe. Was t leven nog laank nait zat. Hinerk huil der sebiet mit op. Ezeln haar e al laank genogt doan. Hai gaf t rouer groag over aan t jonkvolk, dij mozzen mor zain, hou zij kop boven wotter holden konden.
Mainsten wuiren zölfs waarknemer bie Rabo, aans konden ze ja investerens nait betoalen. Hinnerk wol best t swait stromen loaten, mor nait veur de Baank. As e deur boeren wol, wat zoks ja zien veurlaand en doar paazde hai veur.

Ok n aander buurjong kon over zien kuren mitproaten. Hinnerk was drôk dounde op n ofgroasd stuk gruinlaand de achterbleven kouflaren te wiederwaaien. Geert van Annie Wortel, omreden je heur aaid as n kniene maank worrels zag, wol geern waiten, of der ok stroom op t schrikdroad ston.
“Moust eefkes vuilen, mien jong”, was t antwoord aan dij dikke barries, op zien vroage. “Din vuilst t ja metain. Mor k leuf t nait.”.
As bewies kreeg Hinnerk draod vaast. Nou was Hinnerk haiaalmoal nait bang veur n twoalfvolts schokje, mor dat wis Geert ja nait.
“Kom mor hier”, zee e din ok tegen hom, “hol mien haand mor vaast. Ik duur t ja ok wel. En k vuil niks. t Wief zel t wel oetzet hebben, nou t hoornvij der nait meer lopt”.

Geert luit zok overtugen en greep Hinnerk bie d’haand, dij hom goud vaasthuil en dou t droad pakde. Wat gong t jong tekeer. Hai, aan t oetende kreeg volle mep. t Jong blérde as n swien dij keeld wér. En Hinnerk haar der vanzölfs grootste slinger aan.
“Is meroakels tegen rimmetiek”, ruip e t jong nog noa.

Vijkooplu, wissen ok, dat je goud opletten mozzen, aans haar e je vaast weer veur t zootje. Man wis ja nait of joe op zien wieze of onwieze proat ingoan mozzen. Hai was nait gemain, mor as e aine bie t bain nemen kon, zol e t veurzekers nait loaten. Jeude Tieks kon der over mitproaten. Kwam veur n enter, dij Hinnerk te koop haar.
Vanzölfs mos koopman hom evenpies aan t lopen zain. Boer was gek, zee e, zok mui lopen loaten. Tieks mos t zölf mor doun, haar der ja belang bie. Hai nait. Wol hom wel kwiet, mor och hai luip hom niks in wege. Gras haar e nog genogt veur t kaauwen. Kon allain mor gruien, net as vroagpries. Peerd zat hom ja nait op rogge. Aansom paazde hom beder, perbeerde hai lolleg te wezen. Zo, geern of nait. Hai wol weer weer aan t waark. Haar nog n bult te doun.

Hou jeude ook soebatte, hai mos der zölf aan leuven. Kreeg t jonge peerd aan d’haalster en stapde der langzoam mit vot. Dat was aans nait noar t zin van Hinnerk, dij t peerd n kloede zaand tegen kont smeet. Dij op zien beurt, schrok doar zo alleriezelkst van, dat e der metain oet wol kniepen. Aarme Tieks nam e in loop mit. Man man wat n boudel! Kerel ruip van: “Ho en stop” en n haileboel meer, dat aalmoal nait in t woordenbouk stait. Mor t schrokken peerd wis van gain ho. t Peerd lösloaten was Tieks’ eer te noa, mor mensken nog aan tou, wat kinnen vief minuten din laank duren.

Hinderk snapde bie God nait, hou t doch meugelk was, dat dij ovregens zo makkelke knol t inains op n lopen zet haar. t Speet hom ontzettend veur Tieks en was blied, dat dizze t peerd zo goud vaastholden haar. Wel wait, woar hai t daaier aans weer in haanden kregen haar. Haren ja wel ongelokken beuren kind. Dit was in elks geval nog wonderboarlek goud oflopen. Stak koopman ongemaarkt ok nog n dikke vere in t gat.
Dij kwam oadem en pokkelwotter tekört. Mos in toukomst wel wat aan t gestel doun. Den hai zwaitte as n otter. Was volsloagen boeten oasem. Poestend en stínnend was e noa zien ‘loopke’ loater mit t peerd aan haalster weerom sjokken komen. Haar van dit peerd gliek zien bekomst. Het nog n zet in underwale zeten, om oet te bloazen en weer wat tot homzölf te komen. t Peerd luip hom schienboar te haard, den hai het van koop ofzain.

Dou Hinnerk Bartels in viefenzesteg van boerderij goan was, omreden hai gain opvolger haar en ruilverkoaveln hom op hoed zat, mos e aander waark zuiken. Rïntenaaiern zat der nog nait in, den veur t laand kreeg e n beheurleke pries, allent de gebaauwen brochten bie laange noa nait op, wat ze aiglieks weerd wazzen.

“Wolst nou aarbaaider worden?”, wér der deur paardie lu wat snerend vroagd.
“Och”, zee hai doarop, “of k nou aarbaaider bin bie miezölf, of bie n aander, moakt ja waaineg oet. Waarken mout k overaal. Allain huif ik dommeet nait meer zo haard pokkeln as nou. Ok binnen doagen n stok körter.
Nee, veur zowied ik t bekieken kin, zel k der vervaast gain spiet van kriegen. Ons Laimeneer het nait veur niks n grode W in onze haandpalm greveren loaten. Dij W van waarken geldt ja veur ons aalmoal”. Doar haren dij oversnoevers nait van terogge. t Gezegde: n Boer blift n boer en as joe hom omdraaien, is t nog n boer, gong bie hom zo nait op.

Nou was t gebenter deur kouflaren en t gehemmel van kouschiede, in weer in wind op ‘blode’ knijen wruiten in grond van n eerabbel- of baitenkaambe om eerabbels der oet te kraben en baiten ‘op aine’ te zetten en t fokseln mit zaaize om t koren tegen vlakte te kriegen, doan. Nog ofzain van t noawaark, dat der aaid op volgde.

Elk joar mout n boer ja mor wachten tot zedels komen. Aan t end van t joar wis e pas wat of hai dat joar, as t teminzent mitvuil noa n hail joar haard kraben en knooien, in potterfullie stoppen kon. t Was volgens hom nou meer as tied om boakens te verzetten.
Eerst het e n poar joar mit veul plezaaier (t was ja sikkom noast deure) op n stainfebriekje waarkt, sneu genogt gong dizze feliet, wegens ‘mismanagement’, zoas dat zo mooi zegd wordt. Mor hai zat weer bie hoes. Nait dat e votdoadelk op n holtje bieten mos, mor doch.
Gelok bie n ongelok, der wazzen doudestieds genogt boantjes veurhaanden, van dij gevolgen dat e noa twij doage mouder de vraauw ploagd haar, aan bak kon.
t Begroodde hom wel ofgemieterd, dat febriekje dichde gong, nou mos e veur dag en daauw oet veren om in Veendam kost te verdainen. Aan haand opholden haar e n ‘bruiertje dood’. Haar aaid zien aigen stoede verdaind en dat mos ok mor zo blieven. Mit n buske gong hai mit nog n poar aandre lu op en dele.

Thoeszitten was op zien zesenvieftegste nog niks veur hom. Hai kon gelokkeg votdoadelk begunnen bie Marko-Mark.
t Waark was nait stoer en noa n poar weke vuilde Hinnerk zok al nuver op stee. Veureerst haar e kat oet boom keken, mor t duurde nait laank of ain van de waarknemers oet zien ploug was pineut. t Was n dikke proatjesboksem, dij in Hinnerks ogen best n leske broeken kon.

Thoes haar e in t hounderhok n vrizze tuutaai under henne vothoald en verzichteg in pepier wikkeld en mitnomen in n deuske. Veur oldert zag e kaans t aai in trommeltje van Haans te moffeln. Dou t volk aan t schaften was, dee dij t deuske open en was slim verguld mit t geboar van de vraauw.
“Moust ains kieken”, pochde hai, “hou t wief veur mie zörgt”. Kreeg t ‘haardkookde’ aai en tikde hom op raande.
t Aai spadde oet n kander en aal stoede veur dij dag zat under t geel en wit. Laimeneer het dij raaize n bult noar kop kregen, woar Hai paart nog dail aan haar. Hinderk het hom ‘genereus’ traktaaierd van zien aigen ‘vouer’.
Zo was e ok wel weer.

Eerste zummer was n hitte en under golfploaten was t sikkom nait oet te holden. t Volk smaachde din ok noar schafttied. Zie wozzen sikkom nait hou rad ze noar boeten mozzen, om n bedie of te koulen. Heur stoede en kruukje mit drinken, namen zie mit noar boeten. Zöchden heur doar n mor stee oet wind en zun.
Zie wazzen nait ainegsten dij zok n mooi koul plekske oetdocht haren. Ok n poar wichter van d’administroazie zaten mit heur rogge tegen n mure wat oet te bloazen en zöchten zo wat verkoulen.

Hinnerk zag dij bloumen doar zo zitten en bedochde, dat zie wel wat wotter broeken konden. Aans konden ze ja kop wel ais loaten hangen en glad verdörsten.
Dinken en doun kwamen bie hom aaltied rad noa mekoar. Hai rolde braandslange oet en beduudde ain van zien kammeroaden, dat dij kroane open draaien mos. Dat beurde en n stroal wotter spoot om deure richten van dij onschuldege wichter. n Gegilp en gefoeter volgde körts doarop. Rad wuir kroane dichte draaid en slaang weer opborgen.

Terwiel zien kompoan haard wegstoof, luip Hinnerk hail gemoudereerd noar boeten om ains te kieken, wat doar aan haand was. t Was mie doar ja n keboal van jewelste. Zedde doarbie zien onneuzelste snoede en keek noar aal t ongerief. t Eerste wat e zag, wazzen n stel kletsnadde vraauwlu, dij wat verdwoasd rondluipen. Klaaier konden ze oetwringen. Der haar wel sjars op kroane zeten.
Sjonge wat wazzen dij lu helleg in pokkel. Dij onterik dij heur dit flikt haar, was nog nait joareg! Mout je verdikkeme doch ais kieken, n poar haren zowat gain dreuge droad meer aan t lief. t Reren ston heur noader as t laggen. Hou mossen ze hier nou mit aan. Zo konden ze ja nait lopen, of nog beder zitten blieven.

Omreden hai as ain van d’ eersten der overtou kwam, kreeg Hinnerk der van laangs. De volle loage van heur kwoadens wuir over dij ‘aarme’ Hinnerk oetstört. Hai wer oetmoakt veur aal wat lélk was. Mor hai wis zogenoamd naargens van en speulde de vermainde onschuld zodoaneg, dat e n poar ‘drenkelinkskes’ alderdeegs aan t twiefeln brocht. Manlu huilden zok wat op ofstand en luiten hom kestaanjes oet t vuur hoalen.
Hinnerk bood aan, wat dreuge kleroazje veur wichter te goan hoalen, mor doar wazzen ze haiaalmoal nait van daind. Hai haar al genog doan, snaauwden ze hom tou. d’Ain noa d’aander droop of noar binnen. Mit goud fersoun konden ze zo nait meer aan t waark en mit overaalg mog ain van heur noar verschillende hoezen om dreug goud te hoalen. Man, o man wat was t dij mörgen n boudel. Wichter wazzen in elks geval wel aan heur verkoulen komen.

t Duurde wel twij laangen, twij körten, veurdat vree weerkeerd was. Ok kompjoeters muiken weer overuren en stiekem wer deur de vraauwlu n plakje stoede achter koezen waarkt. Zokswat haren ze nog noeit mitmoakt en achterof kon man der ok nog wel om laggen.
In febriek hebben waarklu eerste tied nait veul oetspookt. Elk wol heuren, wat zok dij schaft doch wel veurdoan haar.

De volgende dag kwam ain van ‘verzopen kadden’ febriek in, recht op Hinnerk of. Dij zag bui al hangen en wol geern wegdoeken. ‘O jee’, docht e, ‘nou zellen we t kriegen’.
Mor dat vuil tou. t Wicht laangde hom n dikke rebe sukkeloa tou, omreden zie hom gustern zo van alens beschuldegd haar, zee ze. Zie haar doar slim veul spiet van.
Hinnerk vruig doch nog veur aal zekerhaid: “Waist doe dat wat wel hail zeker, mien wicht?” Zoas woard is, vertraauwt e ja zien gasten.
“Joa”, zee t wicht, “k wait dat nou hail goud!”
Hinnerk het sukkeloa dou mor aannomen.

Manlu hebben doarnoa in dij schure, mit mekoar traktoazie mit veul plezaaier aan zied moakt. Ondeugde haar hier zulfs nog loond!