Jozef Israëls, Hoagse schilder oet Stad Grunnen

Jozef Israëls (1824-1911) wer geboren as daarde kiend ien n gezin mit tien kiender.
t Gezin Israëls, dat tot de riekere börgerstand van Stad Grunnen rekend wer, woonde net boeten de volksbuurt ien t sentrom, ien n vernoam herenhoes aan Vismaart nr. 86.

Grunnen, Vismaart, rond 1900

t Gezin Israëls mouk dail oet van n staark wazende jeudse gemainschop. Ien 1899 wer n hoogtepunt beriekt mit n aantal van 2628 jeudse ienwoners, op n totoal ienwonersaantal van Stad Grunnen van 66.537. *1
Voader Hartog Abraham handelde ien effekten. Moeke Mathilde Polack waas n ‘laif en godsdainsteg wiefke’. Zien ollu gaven Jozef n jeudse opvouden.
Op jeudenschoul leerde hai wat Hebreeuws, kreeg biebelles en studeerde wat Talmoed.

Jozef zol eerst rabbijn worden, mor volgde van zien 14e joar òf aan taiken- en schilderlezzen aan “Minerva-Akademie” ien Stad*2. Aal gaauw bleek dat e talent haar.

Jozef waas 16 joar, du e ien 1840 terechtkwam op t atelier van J.A. Kruseman*3 ien Amsterdam,
woar e soavends ‘’Academie voor Beeldende Kunst’’ bie J.W. Pieneman*4 volgde. Dij twij schilders waren hail bot ien mode vanwegens heur idealiserende historiestukken en petretten. Gain wonder dat Jozelf ien eerste tied van zien kunstenoarschop ook verschaaiden historiestukken schilderde.
Zeuven joar laang, van 1855 tot 1862, woonde hai op de Rozengracht nr. 66 ien Amsterdam.
Ien 1863 (39 jaar) traauwde hai mit Alaida Schaap, zowat twinneg joar jonger. Ien 1864 wer heur dochter Mathilde Anna en ien 1865 heur zoon Isaac geboren. Voader Jozef Israëls waas dou aal n internatsionoal gevierd kunstenoar.
Ien 1871 vestegde t gezin Israëls zuk ien n Hoag, ien dij tied n stee doar kunstenoars as Weissenbruch, Maris en Mauve ook woonden. Zai hemmen nkander staark beïenvloud en zollen as groep loater de noam kriegen van Haagse School *5.
De oervoaders van de Haagse School, Jozef Israëls en Willem Roelofs, laiten heur ien heur begunperiode staark beïenvlouden deur de Romantiek (Jozef Israëls) en deur de Fraanse schilders van de School van Barbizon (Roelofs). Baaid hemmen Barbizon bezöcht.
Ook op t heden is veur wel op vekaanzie noar Frankriek gaait, n bezuik aan Barbizon dik de muite weerd!*6

L’Auberge Ganne*7 92, Grande Rue, Barbizon (woar t veur de heren schilders goud dikdakken waas).

Ien n Hoag ging de familie Israëls aan de Koninginnegracht wonen. Omdat Jozef doar de rest van zien laange leven sleten het, wordt e deur mainste lu as n Hoagse schilder bekeken.
Noar Peries kwam Jozef Israëls verschaaiden oal weerom, noar Stad Grunnen*8 kwam e veurennoa even trug.
Mit t (liberoale) jeudendom bleef e aaltied n grode verbondenhaid vuilen.

Jeuds traauwfeest (1903)

t Levensind van Jozef Israëls *9

Bie zien dood ien 1911 (87 joar) stonnen kranten ien binnen- en boetenlaand vol lofsproak, winkels mouken raauw-eteloagies en verschaaiden kraanzen sierden de ‘groeve van den grootste schilder van de 19e eeuw’. Onder grode belangstellen wer Jozef Israëls ien n Hoag op jeudse begroafploats begroaven.
Aal haar Jozef Israëls der mor zestien joar woond, Stad Grunnen wol nait achterblieven bie de eerbetugens, want veul haar e biedroagen aan ‘de goede meening, die men van Noorderlingen in de rest van ons vaderland koestert’.
Elf joar noa zien dood waas op t Heereplaain ien Stad de onthullen van n monement, moakt deur B. Hesselink. t Is n verbeelden van Israëls’ schilderij “Langs moeders graf” *10.

1 Jeuden ien Stad: htt p://www.groningerarchieven.nl/historie/joden-in-groningen/groningen 2 Academie Minerva: http://nl.wikipedia.org/wiki/Academie_Minerva
3 Jan Adam Kruseman (1804-1862), de societyschilder van de Hollandse Romantiek:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Adam_Kruseman
4 Jan Willem Pieneman (1779-1853), grondlegger van de 19-eeuwse Nederlandse schilderkunst: http://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Willem_Pieneman
5 Haagse School: https://vimeo.com/123755524
6 Musée des Peintres de Barbizon: https://www.youtube.com/watch?v=9_Lp0G_aJiQ
7 Barbizon: http://www.balladine.net/ar3cle-a-barbizon-les-peintres-ont-des-barbes-de-bisons-106707221.html
8 Barbizon: http://www.zevisit.com/tourisme/barbizon-village-des-peintres/musee-departemental-de-l-ecole-de-barbizon-auberge-ganne
8 Filmopnoames van Grunnen oet 1916, vief joar noa de dood van Jozef Israëls. Veul opnoames bennen vanoet n riedende tram moakt. Herkomst nait bekend.
https://www.youtube.com/watch?v=Z5fSoJINGkY 9 Over Jozef Israëls: http://www.deverhalenvangroningen.nl/alle-verhalen/jozef-israels-maggelde-als-rembrandt
Over waarken van Jozef Israëls: https://www.rijksmuseum.nl/nl/ontdek-de-collec3e/overzicht/
jozef-israels
10 ’Langs moeders graf’’: http://nl.wikipedia.org/wiki/Langs_moeders_graf