Herinnerns aan d’oorlog (2)

Ain veurvaal het grode indruk op mie moakt. k Zel t nooit weer vergeten.
t Was d’oavend van 7 dezember 1944 en t laip tegen n uur of negen, haalf tien.
Moeke, pa, Wim en Anton zaten ien keuken. Ik lag al ien bèr, n bedstee ien veurkoamer. De muur van bedstee was noast pad dat noar winkel ging.
Ien ainen wer ik wakker van haarde voutstappen en lewaai. k Schrok doar wel slim van, want noa acht uur soavends mog der gain mìns meer boeten wezen.
Der wer reerd en haard op deur bonsd. Mien haart klopte mie ien keel en ik kroop daip onder dekens, stief van schrik. Eerst wos ik nait wat t was, mor ons hoes was omsingeld deur mannen van de “landwacht”. Zie wazzen kommen om n overvaal te doun ien ons hoes, n razzia.

Ik mos aan jongkerels denken. Veur mie wazzen zie twij grote bruiers. Wat zol der mit heur gebeuren , mit mien olders en mit miezulf ?
Landwachters begonnen even loater ien koamer mit spullen rond te smieten. De foto van de keunegin dij aan waand hong, smeten ze ook op deel en stampten derop mit stevels. Deuren van kaasten werren opentrokken en alles wat derin ston wer op grond mieterd. Alderdeegs Biebel. Zie zöchten haile hoes deur.
Dou heurde ik ain vroagen: “Hier ligt n kiend ien bèr, zel k heur allain loaten ?” “Nee”, heurde ik n stem, “Hoal heur deroet”. Haile bèr wer overhoop hoald. Wat zag ons hoes deroet, alles lag deur mekoar! Zie schonken nait veul aandacht aan mie en ik bin koamer oetlopen. Dou ik ien winkel om hörntje keek, zag ik dat ze mien pa sluigen mit geweer. Zie haren radio vonden en wollen waiten woar dij vot kwam. Pabbe wol t nait vertellen. Wie moggen gain radio ien hoes hebben. Mien ollu haren olle radio ienleverd en dizze loater weer aanschaft. Kocht van Onne Bos dij dou al ien konsentroatsiekamp zat. ( Loater nooit meer wat van hom heurd)
Wim en Anton stonnen mit gezicht tegen muur aan. Achter heur ston n man mit n geweer. Dou ze mie heurden, draaiden ze zok om en richtten de geweren op mie. Reden genog veur mie om gaauw weer ien koamer te goan. Moeke pebaaierde om noar keuken te goan, mor dat luiten ze nait tou. Der wazen pepieren ien keuken dij dizze mìnsen nait ien handen kriegen mozzen. Mor op ain of aander menaaier het ze t toch veur mekoar kregen en hebben ze heur goan loaten. Zie het dou pepieren ien kaggel verbraand. Dou ze indelk vot wazen, haren ze Pa, Wim en Anton mitnomen. Oppakt deur aigen landgenoten. Mien moeke heurde ze nog tegen mekoar zèggen: “As t aalderwegens zo laank duurt as hier, kommen we der toavend nait deur”. Zie besloot dou aander lu op heugte te bringen en brocht mie noar vrunden aan overkaant van weg, de Haaidemoa’s.
J.P. Haaidemoa waarkte veur ondergrondse en was dij oavend vot. Moeke en vraauw Haaidemoa gingen mit heur baaident duustere naacht ien. Zie bleven hail laank vot. Zie wozzen woar nog meer onderdoekers zaten en gingen doar woarschaauwen. Annie, n verpleegster dij ook onderdoken zat, mos op kiender van Haaidemoa en mie pazen. Toer loater heurden wie schaiten. Wie werren baang. Wat was der loos ? Kört doarop kwamen de twij vraauwen weerom. Moeke en ik binnen dou weer noar ons aigen hoes goan. Doar zaten wie eerst wat rond te kieken om t aalmoal te verwaarken. Der ston niks meer op stee. Dou wie n toer zo bie mekoar zeten haren, heurden wie mìnsen binnen kommen. Twij mannen kwamen weerom om wacht te holden. Wim was oetknepen onderwiel ze in n aander hoes aan t zuiken wazen. Doarom haren we schaiten heurd. Zie bleven haile naacht. Wie binnen ook opbleven. Om vief uur kwam der aine bie deur om dreug goud veur Wim op te hoalen. De mannen hebben t nooit maarkt, mor wie wozzen teminnent dat e vaaileg was.
Noa acht doagen kwam mien pa weer thoes. Wie mozzen doezend gulden boute betoalen. Ytze Bulthoes het der veur zörgd dat geld deur mìnsen ien dörp bie mekoar brocht is. Dat was nog es noastenlaifde. Anton wer noar konzentroatsiekamp ien Duutslaand stuurd. Wim kwam noa vaaier weken weer bie ons. De mìnsen woar e was, Oabel en Siewertje Kuuzengoa op “Klunder”, duurden t nait laanger aan en dat was wel te begriepen. As ze pakt wurren, zaagt ter nait bèst veur heur oet.
Wim mos nou haildaal onderdoeken. Gain mìns mog waiten dat e weer bie ons was. Wie wazzen der aaid op verdocht of der ook wat te zain of te heuren was. Bart zien pa haar twij verschoelen in ons hoes moakt.
Hai was ja timmerman.
Soms kwamen tante Gees en heur dochter Corrie op veziede. Wim bleef den haile dag ien bedstee, deuren dicht vanzulf.
Aarme jong !
Corrie kon n vèrske op örgel speulen (Scheepken onder Jezus hoede} en dat ging haile dag toerloos deur. Wim wer der gek van. Mor zie mog t aans ook doun en t zol ien goaten lopen as t nou ienainen nait meer kon.
Aander keer kwam ain stoet hoalen. Wie wazzen nog aan t eten en bleven aan toavel zitten, Wim zat deronder. En dij man ging mor nait vot.
Loater hebben we der nog voak om laagd, mor dou klopte ons haart ien keel. Zo kin k nog veul meer oetstokken, mor k loat t hier mor bie.

Dou kwamen endelk Canadezen om ons te bevrijden. Vanoet ons dörp konnen wie branden ien Stad zain. Wie konnen nait meer wachten om vrij te wezen, dou wie zagen hou Duutse soldoaten zok trogtrokken. t Was weer n schiere veujoarsdag, 14 april 1945, dou bevrijden kwam. Wim kon weer vrij rondlopen en wie zagen ook aandere jongkerels lopen, van wel wie docht haren dat ze noar Duutslaand stuurd wazzen, … ook vrij.
Op 5 maai was haile laand vrij. Oorlog was veurbie.
n Poar weken loater kwam bruier Jans weer thoes. En Anton kwam ook weerom. Hai was vlucht oet kaamp en was al veur bevrijden weer ien Nederland.
Wie zellen Ons Laimeneer aid dankboar wezen dat der mìnsen wazzen dij veur ons vochten hebben en zulfs heur leven geven hebben om ons weer vrij te moaken.