Herinnerns aan d’oorlog

Oorlogstied ien Grunnen ligt al weer wied achter ons, mor herinnerns doaraan binnen mie aaltied bie bleven.

10 maai 1940 t Was n schiere veujoarsdag, dou mien moeke mie smörgens vroug wakker mouk om mie te vertellen, dat ons laand ien oorlog was mit Duutslaand.
Mien zeuvenjoareg verstaand begreep nait wat dat betaikende en wat ons te wachten ston. Wie heurden dat Rötterdam bombardeerd was en dat onze soldoaten mit Duutsers aan t vechten waren. Dij oavend stonden der veul mìnsen boeten mit mekoar te proaten. Ien vèrte zagen we stofwolken van Duutse tanks en vrachtwoagens dij over olle stadsweg reden. Zo kwamen ze ook deur Taisn. Veul is mie nait meer biebleven van eerste oorlogsjoaren. k Wait nog wel, dat der n wichtje van twaalf joar bie ons wonen kwam. Heur hoes was bombardeerd ien begun van oorlog. Veul van dij kiender werren tiedelk onderbrocht bie aander volk deur t haile laand tot ze weer n stee haren om te wonen Ook kin ik mie nog herinnern dat eerste vlaigmesienen over begonnen te kommen. t Was nait wied tot Duutse grìns. Snachts ien bèr heurde ik eerst n zoemend geluud, dat aal mor dichterbie kwam. Dat wazen vlaigmesienen dij over ons hìn vlogen vanoet Engelaand op weg noar Duutslaand. t Klonk ons as meziek ien oren. As der teminnent nait schoten wer en Duutse joagers der achterheer gingen. Bart zien pa was hoofd van luchtbeschaarmen en ston mit aander manlu op wacht as der gevoar was, snachts mor ook wel overdag k Wait nog dat n vlaigtuug brandbommen valen lait. Mainsten villen ien t laand, mor ook gounent ien appelhof. Aander moal zaten w’ien keuken en ienainen heurden wie n dikke knal. Wie laiten ons votdoalek op vlouer valen.
Haile hoes ston te schudden. Loater bleek, dat n vlaigtuug vief bommen valen loaten haar, dou n Duutse joager achter hom aan zat. Ain bom vil op weg, vlak veur t hoes van Oosterdiek. Aander dag zol doar n traauwerij wezen. De roamen waren kepot, mor glaswaark en staingoud dat al kloarston veur aander dag was nog hail. Twijde bom vil op hoes van Apol. Dij stonnen boeten en haren ter net over dat ze beter ien hoes goan konnen. Dou ze zok omdraaiden om dat te doun, was hoes weg en zagen ze allain n daip gat. Bèr van Apol zien bruier lag mit poten omhoog op bodem.
Hai leefde nog wel, mor was zwoargewond. Dochtertje dij ze onder melkkaar vonden (hai was melkboer), was gewond. Aander dag hebben ze nog resten van vaaierjoareg zeuntje aan overkaant ien veld vonden.
Drij bommen wazen op laand van verschillende boeren valen en haren gain schoade aanricht.

Ien tied (1943) was mien ainegste bruier, Jans, oet hoes goan. Hai was zeuventien joar en wer doarom oproupen veur de “Arbeidsdienst”.
Mien olders en Jans besloten dat t beter was om onder te doeken. “Ondergrondse” het zörgd veur onderkommen en vaalse pepieren. Wie wozzen nait wat der van hom worden zol en wie haren ter stoer mit dou e vot ging. t Was eerste moal dat k mien pa schraiven zag.
Kört doarop kwamen onderdoekers bie ons wonen, Wim en Anton. Dij wollen nait waarken veur de “Arbeitseinsatz”. Mannen van 19 tot 25 joar werren doarveur oproupen.
Ien begun luipen Wim en Anton vrij rond.
Pa haar n bakkerij en lutje krudenierswinkel. De jongkerels holpen hom ien bakkerij en brochten brood rond bie klanten. Anton het ook nog bie smid waarkt. Dat lag hom beter.
Wie hebben ook nog even n daarde onderdoeker had, mor dij is nait laank bleven.

Der wazen gain Duutse soldoaten ien ons dörp. Wel n NSB-er. En ook twij dij zok bie “landwacht” aansloten haren. Dij gingen Duutsers helpen mit razzia”s om jeuden, onderdoekers en mìnsen van t verzet op te pakken.
Soms kregen we n tip van “ondergrondse” dat ter n overvaal kommen zol. As wie n truck ien dörp rieden zagen, werren jongkerels woarschaauwd.
Menneg moal gingen ze veld ien om zok te verbaargen. Soms gingen ze schoelen ien hutten dij doar stonden. Zie sluipen voak ien veld en ien n wottermeulen, woar ook rötten rondlaipen. En soms zaten ze op zolder van ol schoul.

t Kwam wel veur dat ze doar doagen achter mekoar blieven mozzen. Din brocht moeke heur soavends eten. Voak wer ik der ook op oetstuurd om ze te vinden en te vertèllen dat t weer vaaileg was.
Aan n klaain wichtje wer nait zo veul aandacht schonken as ze bie touvaal soldoaten tegen kwam. t Was aaltied weer spannend of t wel goud kommen zol. t Wazen ja ook jonges van nog mor n joar of negentien
Wie konnen ook nog wel es lagen..
Zo was der weer es n woarschaauwen. Ain van de onderdoekers greep n jas, keek der noar, smeet m dou weer weg en mouk dat e vot kwam. De twijde keek der ook noar, mor lait hom ook weer valen. Dou pakte daarde (Dirk) hom op en runde der mit vot, pebaaierde hom aan te trekken, mor dat lokte nait……..t Was n striepkoren boksem.

Van mien bruier haren wie hailtied niks heurd. Wie wozzen dat e eerst bie n bakker in Andiek was. Loater is e doar weer weggoan om n aander stee te zuiken, mor wie wozzen nait woar e zat. t Was of der gain ìnd aan d’oorlog kwam.
Mor dou kwam invoasie ien Normandië.
Wie kregen weer hoop. Onze vrunden aan aander kaant van zee en oceoan haren ons nait vergeten. Wie luusterden stiekem noar radio.en dochten dat wie meschain over n poar weken of moanden wel vrij wezen zollen. Mor t gebeurde nait. t Slimste mos nog kommen.
t Wer n kolle, laange winter. Veul mìnsen haren hoast niks te eten en gingen dood van honger. Eten was al n poar joar op de bon.. Zölf kwamen wie niks te kört vanwege de bakkerij
Soavends zaten we bie n eulielichtje, omreden stroom betuun was. Bie Bart thoes zaten ze omstebeurt op fiets om stroom op te wekken.

Ain veurvaal het grode indruk op mie moakt. k Zel t nooit weer vergeten.
t Was d’oavend van 7 dezember 1944 en t laip tegen n uur of negen, haalf tien.
Moeke, pa, Wim en Anton zaten ien keuken. Ik lag al ien bèr, n bedstee ien veurkoamer. De muur van bedstee was noast pad dat noar winkel ging.
Ien ainen wer ik wakker van haarde voutstappen en lewaai. k Schrok doar wel slim van, want noa acht uur soavends mog der gain mìns meer boeten wezen. Der wer reerd en haard op deur bonsd. Mien haart klopte mie ien keel en ik kroop daip onder dekens, stief van schrik. Eerst wos ik nait wat t was, mor ons hoes was omsingeld deur mannen van de “landwacht”. Zie wazen kommen om n overvaal te doun ien ons hoes, n razzia.

Wordt vervolgd