Grunneger zaikte
Dis keer n verhoal uut 1826. Over Remmelt en Renske. Een achternoam wiet ik niet meer. Die is niet belangriek. Remmelt en Renske woonden even buten Moarum, ien n arbeidershuuske. Het wadden mor eenvoudige luu. Op n keer zatten ze tegenover mekoar aan toavel. Der was n probleem. Ze hadden heurd dat der half augustus drieduzend Stadjers ziek worden wadden, deur n hiele enge ziekte. Renske wol dat Remmelt der hèn ging om te kieken hoe het met heur femilie ging. Het was nou ende september. Ze hadden n hiele hiete summer metmokt. Dat was ien heur beleven nog niet eerder veurkommen. Smorende hiet. En nog wast niet over.
Ien Moarum wast nog wel uut te hollen mor ien Stad wast veul minner. Doar leefden de mensken vlak opmekoar. En veureg joar was t wotter van de waddenzee,deur n overstroming, tot de stadswallen toe kommen. Zodat de knoalen brak wotter hadden. En t òfval van al die mensken en de boerderijen met heur strontbulten en jirre, derbij rekend, ken je wel begriepen dat t dikke stinkerij was. Bovendien wadden de meeste knoalen ien Stad krapaan dreugvallen. En nou was der n ziekte uutbroken. n Òfgrieselke ziekte, woar al hielveul mensken aan hèn goan wadden. Omdat Renske femilie ien stad wonen har, von ze dat Remmelt kieken mos hoe t met heur ging.
Remmelt har der niet veul zin aan. Stel dat hij ok ziek wer. Dat leek hem hiel slim. Ze wizzen ien stad zelfs niet wat veur ziekte t eigenlieks was. De mensken kregen hiele hoge koors, en as ze dan toch beter werden, de meesten die ziek werden gingen er aan hèn, dan kon t gebeuren dat ze der loater weer last van kregen en dan toch nog deur die hoge koorsen aan t ende kwammen. Men noemde het “Grunneger zaikte” Remmelt zat doar niet op te wachten.
Annerdoags toch mor op pad. Vroeg der uut, n pongeltje eten met en doar stapte Remmelt de vroege mörgen ien. Hij durfde niet beloven wanneer hij weer thuus kwam. Renske zwaaide hem uut. Hij liep flink deur en ien e loop van e mörgen kwam er ien stad aan. Goa docht er, wat stinkt het hier. Geef mij Moarum mor. Het vrije uutzicht en de vrizze lucht.
Hij wis ongeveer woar Renske s femilie woonde en noa wat vroagerij kwam hij bij t huuske aan. t Was niet veul groter dan zienend. Mor Renske har het een stuk hemmeler as dit volk. Hij stapte binnen en ze wadden verboasd en bliede. Hij zag drekt dat het foute boel was. Renske heur broer Garst, zien dochter Oabeltje en zeun Hennerk laggen ien e bedstee te stennen en te swieten. Garst zien vrouw, Jaantje liep rond om ze wat wotter te geven en dreug te deppen. Toen ze Remmelt ien huus kommen zag, zag ze ien hem heur hulp ien nood. En Remmelt was wel zo goed heur uut die nood te helpen.
Het zag er beroerd uut met de zieken. Ze wadden allernoast ien e war. En sloegen roare toal uut. Al har Remmelt gien verstand van ziektes, hij kon wel zien dat t hiel slim was. Dat bleek ok wel, want Hennerk en Oabeltje hemmen de annere dag niet meer beleefd. Jaantje stuurde Remmelt er op uut om de begroafenis te regelen. Veul verstand har hij der niet van, mor t bleek dat t hiel vlug gebeuren mos, omdat men bang was dat er nog veul meer starven zollen. En der wadden al een poar duzend dood goan. Het stadsbestuur en de begroafenis mannen wizzen niet hoe ze der met aan mozzen. En toen Remmelt heur ok nog twee brengen kwam, konnen ze aans niks bedenken, dan hem as gezonde kerel verplichten met te helpen, en dat niet allèn, hij mos met helpen zieke mensken te verplegen. Gezonde mensken, doar was groot verlet van. Remmelt kreeg het smorende drok. Hij woakte bij Garst, hielp Jaantje met van alles, en onnertussen hielp er het stadsbestuur woar er kon. Hij voelde zich een hiele kerel. Hier was er belangriek. Ien Moarum har er toch net doan wark kregen. En Renske? Die kon heur wel redden docht hem. Dat die ien zak en as zat, woar hij toch bleef, doar har er gien gedachten aan.
Hiel langzoam krabbelde Garst weer bij de wal op, al was er nog allernoaste slap ien e benen, hij voelde zich toch met de dag opknappen. Jaantje har nargens last van had. En Remmelt, ondanks dat er t harstikke drok har en zich best voelde, was er toch alle doagen bang dat hij de “Grunneger zaikte” kriegen zol. Op n oavend, het liep al tegen november zee er tegen Karst en Jaantje: “Mörgenvroeg goa ik noar huus. Volgens mij kommen der gien zieken meer bij. Ik ken Renske niet langer allèn loaten. Ik goa vroeg vot, dan ken gienéén mij tegenhollen.”
En zo het er doan. Ien e loop van de noamiddag kwam er weer thuus. Renske ston op t pad noar hem uut te kieken. Dat har ze alle doagen doan, zolang hij vot was. Veurdat ze hem wat verwieten kon, vertelde hij wat er allemoal metmokt har. Renske wer der stil van. Mor toen er soavends ien e bedstee kroop, begon er te rillen. Toen begreep er dat er toch nog de “Grunneger zaikte” oplopen har. Hij het der hiel laank over doan, mor hij is weer beter worden.
Ien e stad Grunnen bennen meer as 10% van de hiele bevolking aan de “Grunneger zaikte” hèngoan. Toen wizzen ze eigenlijk niet wat t precies was. Nou wieten we dat t vermoedelem de malariamug west is die welig tierde en zich vermenigvuldigde ien t waarme broeierige weer, ien al die dreugvalen knoalen, vievers en de rest loat ik aan jem fantazie over.
