Volg joen haart

Kees Dik haar t meroakels veur nkander. Amperaan dreuge achter d’oren mog e t bedrief van zien voader overnemen. Nou was dat aalweg zien bedoulen al west. Was per slot van reken ja d’oldste zeun, mor menaaier woarop, stuide hom tegen börst.

Doezelnd as n daif in nacht was Kees wat latveerdeg worden. Je wissen bie toeren nait, of joe hom bie kop of kont haren. Kon den gain pail meer op hom trekken. Wat e d’aine dag zee, was e aanderdoags al laank weer vergeten. Kende bie zetten zien aigen vraauw en jongen nait meer.

Vruig deurlopend, wel of dat doch was, dij doar in hoes rondstruunde. As je hom nait votdoadelk n ofdound antwoord gaven, kon e ofgemieterd helleg worden. Din wazzen de roapen goar. Zien volk was der euvel mit aan en altmaangs knap flaauw van. Zo was t ja gain doun meer. Kregen der gain sloap meer bie, den zowat elke nacht spookde hai om ain of aander ondudelke reden deur t hoes heen.

Toun e n pooske leden inains in blode kont achter thoes verscheen, omreden hai in tobbe wol, wazzen roapen goar. Woar dij noar zien roadselachtege begrippen din wel stoan mos, zel wel aaltied n vroagtaiken blieven. Zo kon t ja nait langer. Vraauw en kinder werden der heurensdol van. Haren vree noch duur, zolaank Kees omgeven onvaaileg bleef moaken.

Dokter Wiersma kwam over vlouer en der wer besloten, dat zodroa der n plekske vrij komen zol, dat vraauw Dik din tieden zol kriegen. Riekhaalzend zag femilie oet noar dat ogenblik. Kees was ja gain ogenblik meer vertraauwd. Bevoelde zok en lest haren ze hom betrapt in kelderkaaste, woar e zien wotter kwiet wol. Ston al kloar om le lege fleskes te vullen. Wol der ogenschienlek weer n schoemkroag op joagen?

Underboksem haar e al oettrokken en hai ston mit lutje jong hinneweer te slieren. Elk moment kon e t kroantje openzetten en din was Leiden in last. Wel mos dij smeerlapperij weer oproemen? Juustem! Bertus wis nait hou rad e zien vader op t ‘hoezie’ mos kriegen.

Voader verkeerde bliekboar in verunderstellen, dat e veur pot stond en was kwoad, dou Bertus hom bie schammelhakken kreeg, den as e zien zin dee, göng e lege bierfleskes vullen mit aigen nat. Verdikkeme joe zolden zo’n olle fieserik ja k wait nait wat doun. Mor dij lieder wis ja nait beder. Haar der ok nait veur kozen, dat e mit verstand op hobbel roakt was. Achterof kon n mensk der wel om laggen, mor dou stond elks t reren noader as t laggen.

Wat kin n mensk in n poar moand tied doch verschrikkelk oftoakeln. Van dij staarke, nouste waarker en laifhebbende voader was gain gaist meer over. Dou n dik moand loater n schrieven in bus vuil, dat e volgend weke in t Tuntlerhoes in Ter Oapel ploatst worden kon, göng der n zucht van verlichten deur achterblievers.

Hemelschraaiend was t ofschaaid op zien koamer. Haar zölf nait meer t benul wat der mit hom beurde. Kende vraauw en kinder nait ains. Deure wer achter hom op slöt doan. Allain deur n bepoalde ‘code’ in te drokken, konden ze der in of – oet. Makkelk te ontholden, den t wazzen de vaar ciefers van t joartal.

Pesjenten haren doar gain sjoegel van vanzölfs en stonden din ok voak ofraaizenden noa te kieken, mit neuze tegen t glas. Bezuikers wazzen mainsttied doodgelokkeg dat ze t gebaauw rogge tou keren konden. n Mensk wer hierzoot nait gelokkeg. Kees wer zo langzoamerhaand zo dement as n deure. Keek d’haile wereld veur n doedelzak aan. Nuimde steevaast le manlu, meneer, of t nou n dokter, zieleknieper, domnee of broeder was.

Lu van d’aandre kunne wazzen in zien ogen vervaast juf. Doar was e mit gain vatteg peerden of te kriegen. Leefde hier in zien aigen wereld en as e mor zien natje en dreugje op tied kreeg en zien medicienen, din was der mit hom niks loos.

Zat aiveg en aaltied veur t roam noar boeten te loeren. Zwaaide noar Jan en Lemaan, allewel doarzoot zowat gain mensk veurbie kwam. Of zol e n koppel eenden en gaanzen veur mensken aanzain. Zee amperaan boe of bah. Al kon e wel es roar oet houke komen.

Dou eerdoags zien Griet mit Bertus op roakeldais bie hom op veziede kwam, was e inains in le stoaten. t Was elke moal weer n oaventuur hou ze hom aan treffen zolden. Al wazzen ze nog zo goud veurberaaid op weer n sneue neuze, t bleef vanzölfs wel heur voader. Al konden ze heur dat naauw veurstellen.

Greep heur somtieds bie d’aarm. Nam ze din mit noar t roam, wees, joa woarheen aiglieks? En zee beveurbeeld: “Waist wat zo roar is, t vij lopt eerst in waaide, springt over slode en komt loater geslacht weeromme!” Wel doar n taauw aan vaast knuppen kin, mag t zeggen. En zokse stekken meer. Elke raaize was t weer n bezuiken noar hom tou te goan.

Wichter en jongste manlu haren der al rad heur bekomst van en luiten d’eer volgeern aan moeke en heur rechterhaand. t Vaalt veur kinder ok nait mit om op bezuik te goan bie aine, dij zie nait aans kend haren as n vroleke, voader, dij aaid geern wat mit t jonkvolk mog oetsen. Nou kwam der oet dizze rechtschoapen rezenoabele manskerel ja grötste onzin. As t nait om te hoelen was, kon j der ja wat om laggen.

Rechterhaand, joa dat mog wel zo wezen. Bertus zok van toukomst hail wat aans veursteld din veurtoan as ‘stoetjeklaaier’ deur t leven te goan. Op verzuik van zien voader haar e zok indertied inschrieven loaten op bakkersschoule, om in toukomst t eedle vak van ‘brood- en banketbakker’ oet te kinnen oefenen. Noadrok lag doarbie op t leste dail. Dat leek hom doudestieds wel nuver tou. Werkelkhaid was wat aans. Noast t bakken van stoede kwam e zowat nait meer aan wat koukjes, toarten en zokswat meer tou.

Kon zok nou n bult mooiere dingen veurstellen, din om klokslag vaar uur oet t nust te kroepen. Wol zien moeke aans nait veur t haile bedrief op loaten draaien, mor om te zeggen dat e biester gelokkeg was mit zien veurlaand, nee dat göng wel aarg wied. Hozen en boksem aan lieke as n bloot boezroen. In bakkerij was t aaid ja zo gloepens waarm.

t Was dat ‘ol heer’ t nait lieden mog, aans luip hai hierzoot mit bloot pokkel. Zo tegen middeg zat zien waark der grotendails op. Tenminzent as e nait boer op mos om zien stoetjes en wat der nog meer oet zien haanden komen was aan man te brengen. Man, man wat was t elke mörgen weer n boudel om t daig zodoaneg te kneden, dat der loater apseptoabele stoeten van kwamen.

t Gesoes van le lu, dij aalweg wat aan te maarken haren. Din was t te klaaims, n aander moal was e te rij mit zoltpodde rond sprongen. t Was, dat e zien moe der nait allain veur wol loaten stoan, aans haar e bongel al laank in t houderhok mieterd. Bie wieze van spreken din. Hou zie t gekwedel van dij wieven, dij schienboar wieders niks ommaans haren, om heur tou velen kon, was hom n roadsel.

Nou vuilde hai zok vangen in n hok, woar e levenslaank nait oet zol komen. Op tieden, dat aandre jongkerels der op oet trokken, achter vraauwlu aan, mos hai zok der aaltied noar hebben. Mörgen was t veur dizze waarkezel ja weer vroug dag. Wel zee t ok ains?: “t Wordt n aarm mensk nait geven”. Hai was der mooi kloar mit.

n Voader, dij in t Tuntlerhoes nait meer wis of e van veuren of van achtern leefde. n Moeke dij t le boven ‘pedde’ gruide. d’ Aandre grommen, dij deden of ze mit gang van zoaken niks te moaken haren. Bie zetten wol Bertus d’ haile santepetiek wel in barrels haauwen. Deur bakkerij te verinnewaaiern kwam e aans ok nait wieder.

Tougelieks mit t tilleviezie program “Boer zoekt vrouw”, konden ze ok wel n voariant moaken op: “Wanhopege bakker zöcht lotgenoot”. Veurdailen: Aaid brood op plaanke en aanzain in buurde. Noadailen: Opstoan veur dag en daauw; haard pezen om kop boven wotter te holden; Amperaan femilieleven en tied om oet te goan. Zo kon e nog wel evenpies deur narren.

Verdikkeme, woarom mos zien voader nou zo dement as n deure worden. Ze haren n goie bakkersknecht, dij om mit n hoop kulkouk t leven nog leefboar muik. Doch was t n haile toer om te wedievern mit broodfebrieken. Dij waarklu haren in les geval regelmoatege waarktieden en wazzen gien aarbaaider bie zokzölf.

Sneu genogt genogt dat zien ‘veurganger’ der nait veur te porren west was, aans haar hai t nou n stok makkelker had. Nou was t elke dag weer n oaventuur, of e zien ‘pebeersels’ te gelde moaken kon. Zien moeke stond godgaanse dag achter teunbaank. “Joa, mevraauw, goud mevraauw, best mevraauw, mooi weer hé mevraauw?” Om der doodzaik van te worden. As moeke der oren noar zol hebben, sloot ze tende. Hai zol din as eerste vlagge oetsteken. Eerdoags kreeg e ok nog pepierwinkel der bie. Net of e doar op zat te wachten? Ze aten der aalmoal van, dus was t nait meer as billek dat ok hai zien staintje der tou legde. Zag wel, woar t schip straandde, mor t mog wat hom aangöng best mörgen al zo wied wezen.

Radder as verwacht kneep Kees der tussenoet. Zo van d’aine dag op d’aander kreeg e scheel. Was leste tied ok slim poesterg west, zee daainstdounde arts. t Leek hom roadzoam nait te lange te wachten om langes te komen. Din as veurtaikens hom nait bedrogen, din haar e endsprint al inzet.

Soamen wazzen ze noar Ter Oapel reden en wazzen heur zowat haalfdood schrokken van aanblik van wat ains n staarke kerel west was. Nou lag e waikbakkend te oamen as n olle diesel. Wat ekstroa locht oet n pompke was bie laange nait voldounde om aan zien behuifte te veurzain. Mensken nog es aan tou, wat mout e t wied vot hoalen. n Kind kon zain, dat t hier n oflopende zoak was. Wat is din ok beder? Wis bie God nait meer, dat e op wereld was. Ze haren der aalmoal vree mit. Zo was t ja ok niks. Nou haar e endelk rust in kop en liggoam.

Tegen haalf aine dee e veurgoud loeken dichde. Hai huifde nooit meer, ok al was t mor aine, stoede meer te bakken, of zel e doarboven zien olle stiel weer ter haand nemen kinnen? Sneu genogt is der nog nooit aine weeromme komen, om t volk in te lichten.

Tot nou tou mossen lu ofgoan op verhoalen, dij Jezus n timmermaanszeun oet Nazareth zien kammeroaden en indirect ok ons verteld het. In n koamerke het Bertus, as nij hoofd van femilie, oetvoartlaaider beld. Dij zok noa n stief ketaar mit n tazze vol pepieren bie heur meldde en al rad volgd wer deur zien oflegsters.

Jonges nog aan tou, wat komt der nog n bult bie kieken, veur aal regeld is. Begroaven of cremeren? Kiste oetzuiken. Kleer, dij e aan mout. Ploats van opboaren. Tekst veur op koarde en kraande. Bloumstokken en wat der op t lint stoan mout. Dag en tied van cremoatie. Kerkdaainst, of n tousproak in cremoatorium.

Wel mout t gehail laaiden? Domnee, of n aander? Wat veur meziek mout der draaid worden? Woar huil e van? Wollen joe ok n ‘condoleaanzie’ oavend holden? Wel mout n koarde hebben?

Wol je t in femiliekring holden, of is elks welkom? Op houveul lu kin der rekend worden? As plechteghaid om middeg is, mout der din ok veur belegde stoetjes zörgd worden? En goa zo mor eefkes wieder. Kop lopt je der van om.

t Was mor goud, dat der zo’n kundeg persoon bie was, aans wazzen ze der nait oetkomen. Om en noabie drij uur was t le regeld. Intied was kiste aankomen. Noa n zoveulste kopke kovvie, konden ze eefkes kieken, veurdat t liggoam noar kouling brocht worden kon. Wichter haren ere van heur waark. Hai lag der vredeg bie.

Zolden nait zeggen, dat der in zien bovenkoamer wel n haileboel loos west was. Doar lag e vredeg oet te rusten van le beslommerns en zörgen dij affeer van bakker mit zok brocht. Wat was e leste joaren doch ofgemieterd oftoakeld. Aine dij hom leste tied nait meer zain haar, zol hom vervaast nait meer kennen.

Naittegenstoande t fait, dat ze nou zunder voader wieder mossen, haren ze der le vree mit. Zoas t leste joaren göng, kon t ja sikkom nait meer. Veur fersoun göngen moeke en Bertus nog wel regelmoateg bie hom op bezuik, mor kregen elke moal weer n sneue neuze. Reden, woarom moeke t goud vond, dat d’ ovrege kinder t ofwaiten luiten.

Aan n voader, dij allent mor oog het, veur le wat e noar binnen kin schoeven en aalsmor noar boeten stait of zit te loeren, gainaine meer kent en je op vroage:”Zugst wel, wel of k bin?” mit gloazege ogen zit te stoaren, mit n snoede van:” Wat moust van mie?”

Hoogoet deed e altmets mond woagenwied open. Dochde zeker, dat t vouertied was. Gain zinneg woord kwam der over zien lippen. Mensonweerdeg, begrodelk en onverdaind, noa n leven van haard waarken aan kaande zet en veur aigen vaaileghaid zowat achter troalies holden. Elke raaize kwamen moeke en zeun der weer zaik vandoan.

Nou was t doan! Veur hom gelokkeg, mor achterblievers mossen wieder. Wat n geregel. Ook thoes mos der nog n hoop doan worden, van dij gevolgen t al bar loade was, veur elks mit n kop vol tegenstriedege denk sloapploats opzöchde.

Komende doagen mos t waark in bakkerij wel deurgoan, van dij gevolgen dat Bertus ‘meelpak’ oet armoud mor weer aantrok. Dat kon der ok nog wel bie. Knecht Barteld nam hom zoveul meuglek oet haanden en al waarkend kon e zien aai aan hom goud kwiet. Hou t wieder mos, hai zol zo ain, twij, drij nait waiten, mor komaan, komt tied komt road.

Vanoavend mossen ze voader Kees’ romtommelderij op hoalen. Binnen vaarentwinneg uur wollen ze t koamerke geern weer leeg hebben. d’Aine gait mit n bult verdrait, terwiel n aander al weer vrolek, nou ja vrolek, kloar stait.

Kinder hölpen ievreg mit edressen schrieven. ‘s Oavends brachten ze as femilie n bezuikje aan t oetvoartcentrum. Vonden dat voader der vredeg bie lag. ‘s Woensdagoavend kregen belaangstellenden gelegenhaid t register te taikenen en ofschaaid van heur, bruier, zwoager, oom, buurman of bakker te nemen.

Gelokkeg huifden ze doar zölf nait opzitten en ‘pootjes’ geven. Haren al waark zat, t zwikkie aan loop te holden. Tied om as femilie te treuren was der zowat nait. Elk dee wat e kon doun, mor luip voak as n kip zunder kop deur t hoes. t Was dat moeke laaiden goud in haanden huil, aans was t volledeg oet klaauwen lopen.

As noaste femilie hebben ze voader noar t cremoatorium brocht. n Leste eer aan n voader, dij leste joaren van zien leven sneu genogt mor woar, zien voaderplichten nait meer haar oetvoeren kinnen. Vandoage namen ze veurgoud ofstand van n tied, dij gain mensk haar veurzain, mor woar ze in mossen berusten. t Verstand zee, dat t zo goud was, mor t gevuil sprekt n hail aandre toal. In femiliekoamer, stonden ze stille bie zien levent en perbeerde t miezerge stel mekoar bie te stoan. Veuraal de lutjes haren t nait braid.

Gezoamenlek hebben ze veur d’ovrege belaangstellenden binnen kwamen, veur leste moal n bezuik brocht aan voader Kees. “Hest goud doan mien jong, bist n goie man en voader west. Daank veur le” en ze klopde op kiste. In koamer konden ze weer wat tot heur komen in ofwachten op wat t komend haalf uur nog te beuren ston.

In ofwachten op plechteghaid is intied ok heur domnee binnen komen. Nait dat ze kerkdeure der oet luipen, mor doch kon e heur regelmoateg tot zien geheur reken. Gerdien noar zoal was dichte trokken. t Göng t volk ja niks aan, hou femilie mit dit verlais omgöng.

Der zellen ok wel weer n hoop nijsgieregen maank zitten, woar ze gain verlet van haren, mor as n mensk zo laank dail van gemainschop oet moakt het, kin man dat ja nait veurkomen. Moeke nikt heur kinder nog es as n bemoudeging tou. ‘Staark wezen’, betaikende dat. Legde heur aarms om jongsten heen, terwiel Bertus en oldste zuske steun zöchten bie nkander.

Mit domnee veurop luipen ze under zaachte meziek noar heur ploatsen op eerste riege, mit zicht op kiste. Noast heur bloumstok, lagen der n koppel van aandre femilie en wat lösse bloumen, zellen wel van ‘olle’ klanten wezen. As leste klaanken wegstörven binnen, nimt domnee t woord.