n Ommelandse raaize tussen Oldambt en Duurswold in viefteger joaren

Vrouger, zo vertelde mie der ais aine, stonden minsen, dij laangs duustere polderwegen op bus wachten mozzen, mit n braandende kraante in haand om chauffeur dudelk te moaken dat ze mitvoaren wollen. Ik kin mie nait herinnern dat ik ooit aine mit n braandende kraante bie bushalte stoan zain heb, al was t op t plattelaand in de joaren viefteg nog wel baalkeduuster. Minsen staken gewoon haand omhoog en deden even n stap noar veuren.

Ik herinner mie wel n raaize dij wie moakten mit GADO en ROLAND van Midwolle over Scheemte, t Hammerk, Woagenbörgen en Sibboeren naar Schildwolle, Schewol zoas ze doar zeggen. Een Grunneger zol dit n “Ommelandse Raaize” nuimen en din haar e gain ongeliek. Wie, dat wazzen mien Pa en Moe en de schriever van dit verhoal, dou n kwoajong van n joar of zeuven. Het was n duustere oljoarsoavond. t Regende bakstainen en jong katten touglieks. Wie zollen noar Taante Trientje in Schildwolle omreden ze doar haile nacht klokke luden deden. Wie stapten om n uur of zèzze bie Kerkloan in Midwolle in bus van lien 17 van GADO noar Stad. Van Midwolle noar t pompstation ging t nog wel. Dat was maist n gewone, zuneg verlichte weg. Hier en doar n lichtpoale mit n gloeiende spieker van n gloeilampke. Allain in Scheemte, in Kerkstroate zat vlak veur de bochte noar Meulenhörn een beruchte wegversmalen. Kwam bus doar n tegenligger tegen, din mog ain van baiden terogge rieden. Mekoar op dat punt passeren was nait meugelk. En al kwam der minutenlaank gain auto laangs, as bus der laangs mos, din was der zo wis as zeker wel n tegenligger…. Din was der ook nog de schaarpe draai noar rechts noa brugge over ’t Zieldaip op Scheemderzwoag bie boerderij van Kloosterboer, nou “Muincksheerd”, woar ie boerenkeze kopen kinnen. Din n schaarpe draai bie tiggelwaark as weg weer richten Brouk ging. Gelukkeg haar GADO vrouger nog nait van dij laange buzzen. t Waren maist körte Scania Vabis buzzen mit n opbaauw van Verheul, nait zo laank noa oorlog aanschaft. Dij konnen dizze schaarpe bochten wel aan. Noa dizze bochte stonden der tot pompstation gain lanteernpoalen meer bie de weg. Wereld was baalkeduuster. Hier en doar n lichtje van n boerderij.
Bie t pompstation aan pervinzioale weg tussen Scheemte en Noordbrouk mozzen wie overstappen op buzze van lien 19 dij van Winschoot noar Delfziel voarde. Vanof t pompstation, n bezinepompe van CALTEX, reden wie over n bochtege donkere weg noar t Hammerk. De eerste kilometers noar Nij Scheemte wazzen hail slecht verlicht. Hier en doar in n bochte een olderwetse lanteernpoale. n Holten poale van de bovengrondse stroomlaidens mit n wit kelkje en n honderdviefteg Watt peertje. Het ging nait haard mit buzze en t was mor goud dat chauffeur de weg wos, zodat hai bie n halte woar volk ston, op tied stoppen kon. Dou wie Nij Scheemte deur wazzen, kwam der weer n duuster stok weg. Hail langzoam wer twij keer de olle spoorboane van de NOLS (Noord Ooster Lokaal Spoorweg Maatschappij) overstoken. Spoorboane lag wat hoger as t laand der omtou, de olle overwegen wazzen nog stevege bobbels in de weg. Nou zollen wie dat n “verkeersdrempel” nuimen. As chauffeur te haard over de bobbels ging, zaten raaizegers achterin buzze mit de kop tegen t plafond en dat was ja ook nait de bedoulen.

Noa de baaide overwegen ging t op t Woar of. Mit n slakkegang kroop buzze deur t dorp. Hail veurzichteg over t Ol Daipkebrogje. Din de vaaierkande bochte achter t smale draaibrogje over t Zieldaip. Bus paasde hier net tussen de leunens, roemte veur meneuvels haar chauffeur hier nait. Din ging t weer mit n gemoudelk voartje naar t Hammerk, mor eerst mos buzze in t Westìnne, bie café Kamps weer over t Zieldaip en nou mit twij vaaierkande bochten. Ook hier was stuurmanskunst slim van neuden. (Nije hoge brogge en nije weg noar Delfziel wazzen der nog nait.) De GADO buzze, dij noar Delfziel ging, ree din t haile dörp deur, keerde bie Kerkloan, ree dezulfde weg terogge en sluig din bie Woagenbörgerweg rechtsof richten Delfziel. Dij Woagenbörgerweg was d’olle Stationsweg van t Hammerk. Gemaintebestuur haar de weg dij noam oafnomen, noadat t dörp traain al kwietroakt was. In ’t dörp, bie café Mestje stapten wie oet de GADO buzze. Hier mozzen wie overstappen van GADO op ROLAND, dij vanoet Woldendörp deur de Woldstreek noar Stad ree. Wie haren ook in Woagenbörgen overstappen kìnd, mor femilie oet t Hammerk ging mit noar Schildwolle en dij ston al bie bushalte op ROLANDbus te wachten. Veur de gezelleghaid gingen wie der mor bie stoan. Even loater kwam onze olle GADO buzze op weg naar Delfziel alweer voorbie. Poar menuten loater kwam ook de mooie zandgeel en donkerblauw gevaarfde ROLAND buzze deraan. Dij ging achter de GADO buzze aan op Woagenbörgen of. Smaal wegje noar Kopoaf, poar gevoarleke bochten bie t Wit Tilje, dìn de hoge vaste brogge op Kopoaf over t Hondhalstermoar. Loater in mien leven zol dizze hoge brogge nog n rol speulen bie mien perbaaisels om t autorieden, benoam de “hellingproef”, onder de knije te kriegen.
In Woagenbörgen dee de GADO persies net zo as in t Hammerk: eerst t dörp in, hobbelnd over spoordiek van de NOLS, din veurbie gebaauwen van Stichten (Psych. Inr. Groot Bronswijk). Bus keerde midden in t dörp bie café Branbergen, ree langs dezulfde weg terogge noar de toun nog ainege verbindensweg mit Delfziel, de smale en gevoarleke Kloosterloane. GADO buzzen oet Winschoot en Delfziel haren al keerd en stonden te wachten op aankomst van de ROLAND. Even loater vertrok t haile spul weer en keerde de rust in Woagenbörgen weerom. Veul volk was der nait bie t pad, ook al was t Oljoar. t Weer was te slecht, t jonkvolk keek t eerst even aan. Buzze ree verder deur Woagenbörgen, vannijs laangs n slecht verlichte en bochtege weg deur t lutje gehucht Laintjer naar Sibboeren. Bie Laintjer kwammen wie over olle spoordiek van t Woldjerspoor, dij hier oet de richten Stad noar t noorden ofboog. Ook hier allain nog n bobbel in de weg, achterloaten veur de konkerent op de weg dij traain van rails hoald haar. In Laintjer stopde buzze en klommen chauffeur en conductrice – dei was der dou nog – der oet. Der was een raaizeger dij fietse mitnemen wol. Even loater heurden wie gestommel op t dak en zagen we boeten dat conductrice en passezier mit verainde krachten fietse omhoog beurden. Chauffeur hees fietse op, verankerde höm in t fietsenrek boven op buzze. Wazzen ook buzzen mit n fietsdroager achterop bus, die omdele klapt worden kon. Dat leek mie n stok makkelijker. Wieder laangs Sibboeren en Helm over de bochtege weg, woar om de hoaverklap stopt wuir veur t in- en oetstappen van passeziers. Of en tou heurde je boomtakken tegen fietse op dak sloagen. Din op Schildwolle of. Netuurlek wis ook hier chauffeur sekuur woar de haltes wazzen. Kon ook ja nait aans, maiste chauffeurs reden al joaren op dizze ainege liene van ROLAND.

In Schildwolle konden wie bie toren oetstappen. t Geluud van de klokke kwam ons al in muide.

Eerst gingen wie noar Schildwolmer Diek, woar taante woonde. n Bak kovvie en n euliekouke, veur kinder limenoade. Loater gingen wie noar toren. Veur n klaaine biedroage aan de kloksmeerpot moggen vrömden en getraauwde manlu ook aan t taauw trekken. t Luden was ja aiglieks zoak van de ainspaanjers onder t manvolk. In weke veur oljoarsoavend gingen ze mit klektebuzze deur t dörp veur n biedroage aan de kloksmeerpot. Vanzulfs ging t nait om t luden allain en nait allenneg klokke mos smeerd worren….. n Klokje heurde der bie! Kaste-
lain tegenover de toren haar t der goud mit.
Om twaalf uur gingen wie mit haile femilie noar toren, woar t haalve dörp mekoar nij- joar of wìnste. Klokke nam ook even rust, t was tied veur kloksmeer. Din ging t weer wieder, tot nijjoarsmörgen, acht uur. Nij- joarsnommedag brochde femilie oet Scheemte ons mit auto weer noar hoes, zunder omwegen, n ritje van n dik haalf uur… Veurege dag wazzen we meer as twij uur onderwegens west.

Ol Pekel, jannewoarie 2007