n Nijemoodse autorees
k Kon vannacht sloap mor nait recht te pakken kriegen. ‘k Siddelde as n sirreltop in berre en smeet mie van ain op aander zied. Doarbie haar k of en tou mien vraauw n opneuker geven, den k haar al n poar moal wat nait al te vrundelke woordtjes toubeten kregen. “Kerel goa doch ais sloapen. k Krieg deur dien gedou ja gain oge dichte. Holst mie der potjandorie ja bie wakker!”
k Beloofde stillekes grootmoudeg bederschop. Heb mie nog ains fersounlek dele legd en bie gebrek aan schoapkes, bin k mor goan tellen. Hou wied, of k komen bin, wait k nait meer, wel mout k in n daibe sloap roakt wezen, den k kin mie gain knovvel, of rabbelement meer herinnern. k Bin veurzeker doch in dreumenlaand te laande komen.
Mainsttied kin n mensk nait sloapen, omreden dat er dij dag t ain of aander veurdoan het, of dat e wat lezen haar in kraande of zain op tilleviezie. Zokswat kin joe din beheurlek deur kop spoken. Paartieds kin man loater oet dreum nog wel ains n hap en n snap verklaoren. Vermoedelk haar k dij dag wat heurd, of lezen over auto’s, sjiestern of zokswat meer.
Dou ‘k vroug in mörgen wakker wer, nao n knovvel van mien oldske in zied, haar k in elks geval n spieker in kop, mor doarom nog wel n nuver beeld van alens, woar k me dij bewusde nacht mit dingzegd haar. “Wat hest doch bie kop kerel? Doe pruitst oflopen nacht bie zetten ja zölfs haardop. Kon der gain taauw aan vaastknuppen. Haarst aalsmor over: Plietsie, woarst veur oet kieken most, woarom zeest nait, haarst over veurzichteg wezen, nait klouk doun en nog wat van dij dingen meer. k Snapde der titel noch jota van. Maantje woar bist doch mit bezeg”?
Nou was t woar, dat k mooi zwoar op haand was en mie drok kon moaken over dingen dij mie niks aangöngen. Doagenlaank kon k doar over prakkezaaiern. Hou t wief mie ok woarschaauwde, dat k nait as ‘Atlas ‘, aal zörgen van wereld mos droagen, dat k mie doar din zwoar aan vertillen kon en as k zo deurgöng vervaast nait old worden zol, kon wel woar wezen, mor k steurde mie der nait slim aan.
Guster haar k lezen over n nije kuur dij leste tied aalsmor meer overwaaide oet t westen. n Wedstried mit olle auto’s, dij opknapt en opvoerd wazzen as eerlieke sjiestermonsters. Woar dat geknuter doch noar laaiden kon. In veurnacht haar k mie t aal veur ogen zet en van t ain komt din in regel t aander. Noa n toertje zag k t hailmoal in t echt veur mie. Vandoar woarschienlek mien gewuil, geriet en geproat.
k Wreef mie sloap, of wat der veur deur mog goan oet d’ogen en gek mor waor, k haar in mien dreum tot in de klaainste finesses wedstried in t snötje had. ‘k Haar me bliekboar sabbel moakt om n nije jongessport, noamelk ‘autoracen’. Hoarfien zag k haile zundagnommerdag veur mie. t Gekke is, da’k nog nooit noar zo’ n ‘rees’ west bin, doch he’ k bliekboar oet kraande, of van heuren zeggen en zain op kiekkaaste zoveul hoald, dat k in mien faantesie t oetgebraaid mitbeleefd heb. Sloapen was der doch nait meer bie, van dij gevolgen k mien belevenissen oetvoereg aan mien wederhelfte verteld heb. Doar was k wel n stötje zuit mit.
Wie göngen der mor ais goud veur liggen. Haren tied aan ons zölf, omreden k al n dik joar van ‘Drees’ kreeg. Boeten regende t, zo wat lette ons, nog ais under lapkes te schoekeln. Noa t schroapen van mien strödde was k zo wied en göng t er heer.
Wat jonglu zag k dounde mit t opknappen van wat olle ofdaankte woagens in n grode schure. t Zol wel n leegstoaande febriek of zokswat meer west wezen. Allerhaande maarken en soorten auto’s zag k doar stoan. k Keek mie d ogen oet. n Haile bult jonglu wazzen n drok dounde mit knutern, spuiten en oppoetsen. Zölfs n poar jonge wichter poogden heur nut te moaken en verlainden din bie dizze, din bie gene haand en spandainsten. Oet n geluudsbox in houke bonkde loeihaarde meziek deur schure. Elks was drok in de weer, woagen teunboar en riekloar te kriegen.
t Oog en t oor willen ja ok wat. t Volkje was nait eerder tevree of t mos der spik en span bie stoan. Allerhaande nutte en onnutte romtommelderij mossen dainen veur versieren en vermoak. Nog nait ains zo’n roare tiedspesseren, den ze leerden zo speulenderwies n haileboel leerzoame zoaken. t Kostte wel n poar spiekers, mor din hebben je ok wat. Goaf, vet, cool en nog wat van dij hippe woorden kon j om hoaverklap heuren.
Wat tied leden was dat soort vermoak oetvonden in t westen van t laand en bliekboar is t nou ok dizze kaande opwaaid. Op n zundag sainden wat kwoajongs mekoar deur middel van heur nije tam-tam (SMS-jes en stroombraifkes) in (k zag dij lu nog levensecht veur mie) en doarnoa göngen ze altmoal op pad noar n ofsproken verzoamelploatse.
Rieders, mor ok pebliek verzoamelden zok doar, aans was d’r ja niks aan. n Haile klunne jonkvolk zag k op paarkeerplaotse bie ‘Praxis’ bie nkander stoan. Hail gehoast en wat iedeljipsk vanzölfde. Wat n nijemoodse fiebeldekwinten, wel bedenkt zokswat?
Publiek vergoapte zok aan aal ‘pronkjewaailen’. Aigenoar was volgeern beraaid motorkabbe open te doun, woar n vermogen aan peerdekrachten ston te popeln heur kinnen te tonen. Endelk was man kloarbliekelk oetkeken, den rieders zöchden heur ‘bolides’ op. Dizze show mog ja nait te laank duren, den Hermandad kon wel es rout in t eten gooien. En dat zol ja slim begrodelk wezen. Zoveul uren waark veuralsnog noar de barrebiesies.
n Haile sliert reesmonsters göng van doaroet op pad en zöchden zok, as ze teminzent vandoage de kaans kriegen, t laifst n wat ofgelegen, verkoavelnsweg oet, om doar wedstried te holden. Mit twij van dij monsters achter of naost mekoar. Al noargelang stroade t toulet vanzölfs. t Gait doarbie om snelste tied tussen begun en t ende.
t Iesde mie ja tou. t Gait ok ja zo allergloependste haard. Gelokkig is t tot op dag van vandoage nog zowat aaltied goud goan. k Heb gainaine staarke draank, of aander verdovende troep zain broeken. Bie snelverkeer paazen dat soort oetwossen ja ok nait, dat haren dij haandege ‘bleekscheten’ al meroakels goud deur. Doch zat plietsie heur aaldeur op hoed.
Bie wet was regeld, dat t nait mog, dus weg mit dij haandel. Doch vuil t veur dij ‘blaauwe rakkers’ nog nait mit, aan dit soort wedstrieden poal en paark te stellen. Dizze jonglu wazzen dikmoals technies zo goud underlegd, dat zie mit hedendoagse technieken manlu van t gezag wiedoet boas wazzen.
k Vruig mie of, woar dij lu, dij voak zölf nog gain noagel om t gat hebben, t geld vot hoalen, om zo’n, nog nait ains zo onoardege, gevoarte te kinnen kopen en underholden. Dij olle bakken zoepen ja benzine of gas en kosten n vermogen aan wegenbelasten. Of zel t overgrode dail dat mor gemakshalve vergeten? Komt tied, komt ploage vanzölf.
Dij woagens mouten doch ok keurd wezen, veurdat ze openboare weg onvaaileg kinnen moaken? Mainsten waarken nog nait of allent zo of en tou in n winkel, of op maarkt en zoveul buusgeld kriegen ze van heur ollu, denk k doch ok vaaste nait. Veul euro’s hebben ze din ok nait om stok te sloan.
Underdaailen binnen nait gekoop en doarum hoalen ze dij din vanzölfs ok smaangs bie de sloop. Underling is der n gruiende koetstapjebuuthaandel. Doar strunen ze wat of, om heur dreum nog beder en mooier te kinnen moaken. As t ais kin mouten ze op ‘show- en wedstrieddoagen ja ‘blits’ moaken. Hou komen zie doch aan neudege pengels?
t Binnen doch nait aalmoal van dij verwende riekeluus-zeuntjes? Zolden d ollu doarveur zo krom mouten liggen? Zie doun dat geern om kroost veuroet te helpen. Of dit de menaaier is? Doar hebben mainsten doch nait aaid zo haard veur pokkeld?
Kinder mossen wiezer wezen. Mit n mui pokkel kwam t jongvolk aan dizze ‘poppenkaast’ ja hail nait tou. En dizze stoerdoenerij kostte scheppen geld!
Nog mor amperaan achttien joar, mouten ze al zo neudeg n riebewies hoalen. Aans kinnen ze ja nait mitdoun. Woar doun ze t van? n Bult lu hazzenschraben ja nog, of hebben ze “Informatie Beheers Groep” meschain n pode oettrokken? Ze hebben dat roze pepierke nog mor net in buutse, of der mout, as t ains kin, n aigen autootje komen.
Auto van ollu is heur ja veuls te min. Nait zo’n bosschopwoagentje, woarin heur moeke ridt, kin j begriepen, mor vanzölfs n echte goie twijdehaandse, woar ze mit veur dag komen kinnen. Ok gain ofdaankte ‘kneus’, mor n maark- woagen, woar mennegain zok n timpke aan zoegen kin. Ze wollen veur heur kammeroaden doch nait underdoun! Doagen en nachten werden aan dij olle bakken knuterd, oetdeukt en spoten. Aal heur vrije tied, verdainste en buusgeld wer der instopt. t Huil heur veurlopeg nuver van stroade.
Zun glimmend oppoetste ‘pronkjewaail’ mot elkenain vanzölfs goud bewundern kinnen. Aigenoar wil zok doch nait schoamen. Wat n geldwegsmieterij, of is dat n wat oet haand lopen laifhebberij? t Zel thoes wel n hoop gebongel geven hebben?
Elk neemt veur de rees wat vrunden en wichter mit, vaok nog van dij giebeltrienen op blokhakken, körde, gladde rokjes en n kloet vaarf in t hoar. Van dij tobbelvissies. Dij kinder binnen ja nog hail nait dreuge achter d’ oren. Doch speulen ze mit verve rol van ‘pitspoezen’. Paardie binnen nog naauw oet pisdouken.
Tiedens t wachten lebbern ze gezoamenlek wat oet allerhaande blikjes en roken n stinkstokje. Stait wel stoer! Dij ‘huppelkutjes’ kwedeln wat mit mekoar en bewundern “kuunstwaarken” en worden somtieds stinkend nieds op lu, dij echt wat te pronken hebben.
Ok zölf perberen dij wupsteerns mekoar loef of te steken, deur der wat oetdoagend bie te lopen. Ach man is jonk en wil wel ais wat. Schoppen tegen gevestegde orde, der is ja niks nijs under zun. k Was zölf ja niks beder west. Aaltied en overaal tegen droad in. Niks, dat d’olden zongen deugde. Wereld was hoogneudeg aan veraandern tou, mor as timpe bie poaltje komt, blift t aal bie t zölfde. Wichter maggen heur din wel veurdoan as n koppel ‘voestneukertjes’, bloagen dij net komen kieken, as t er echt op aankomt woaten ze van toeten noch bloazen. t Is doar in t veld n drokte van pertaansie.
Der is din ok hail wat te zain. Wichter gedroagen heur as n stel eelske sikken, dij verwaaid motten worden. As joe nait beder wissen woande man zok op T.T. in Assen, woar ok allerhaande ‘pitspoesen’ rees wat mouten opfleuren. Jongs hangen wat lamaalndeg, of juust oetgesproken drok, om dat blik tou, of stoan, op n kloede, wat mit nkander te zwetsen.
n Paor van dij gasten stoan op oetkiek, den t is elke moal weer n aibels kerwaai om plietsie op n dwoalspoor te brengen. Dij perberen op aal meugelke menaren ain en aander te veurkomen, omreden t te gevoarlek zol wezen en volgens verkeerswet ok haiaalmoal nait mag. De rieders binnen nait verzekerd, man mout der nait aan denken, as t oet klaauwen lopen zol.
n Poar kiekers hebben der n mirreg oet van moakt. Hebben klapstoulkes mitnomen. Haile tied stoan of rondhangen vaalt ok nait mit en hebben doartou wat stoetjes en zölfs n warmholdkanne mit kovvie metnomen. Veur klaaintjes is der wat fris, om tied stok te sloan en inwendige mensk te verstaarken. Zo kriegen ze woar veur heur geld en t kost bloots n bedie.
Toetjefluitend en noagelbietend lopen paardie ‘koereurs’ wat iedeljipsk op en dele en starten of en tou even heur motoren en loaten ze alvaast waarmbrullen. Heuren en zain vergait joe sikkom. Geluudsdeuzen moaken mit heur meziek, of wat doar veur deur mout goan, ok n aibels keboal. Sommege lu hebben ducht mie heur haile bezit aan spaigelploatjes metnomen. Dizze haalfwassen mouten zo vanzölf wel kolder in kop kriegen. Man mout der wel wat veur over hebben.
Haard wordt t gaspedoal intrapt. Motoren hoelen t oet. Zoveul te haarder, des te mooier liekt t wel? Wat n peerdekrachten. Zo doagen dij opsnieders, wiesneuzen, grootsproakers, hoontjekraaiers mekoar mit rode koppen oet. Dit past bliekbaor in tegenswoardege tied, mor is doch nait normoal en geft n gaistelke achteroetgaank weer. Zel der nou echt gain bedere en gezundere vrijetiedsbesteden veurhaanden wezen?
Dij swaartgaalge wiesneuen van nou binnen vervaast vergeten, dat zie in heur jonkhaid krek zo mit heur ploffen in weer wazzen. Ok dij werden as t even mit zat opvoerd tot iezenwekkende snelheden. Onze olden hebben ok destieds voak heur wieze kop schudt, bie zo’n onverantwoordlek gedrag. En zie op heur beurt…
Geschiedenis herhoalt zok, zoveul is wel dudelk. Noa n zetje worden dizze oetdoagers weer broave hoesvoaders, dij heur kinder woarschaauwen doch nooit aan zokswat te begönnen.
Zolden de ‘dainoaren der wet’ heur ditmoal weer in kieker kriegen? Heur weer van heur veurnemen peberen, of te brengen, deur ze achter vodden te zitten? Of viskern ze net as veurege weke weer achter t net? Volgens mie waiten ze ok nait goud, wat ze mit dizze oet de kloeten wossen laifhebberij recht aanvangen mouten. Jonkhaid het zo wie zo mazzel, dat t ‘smerissen’ van ‘dizze tied’ binnen. Meschain heuren heur aigen jongen der ok wel tou.
‘Olderwetse veldwachters’ wissen der hail wat beder road mit. As jonglu toun wat oetvraten, of roezie muiken, of wat oetvraten wat nait in heur stroade paazde, kwam laange gummiknuppel der overhin. Gainaine dij t zol woagen doar loater thoes zien beklag over te doun. Van d ol heer kon e ja n beheurleke triezel om kop kriegen. Aan heur gezag wer doudestieds nog nait zo tornd.
Zie haren dit zootje ongeregeld, as ze wollen, vlot ophemmeld. Nait oeverloos soezen en vroagen en tot in t onendege woarschaauwen, mor votdoadelk laank ladde der op. Wel nait heuren wil, mout din mor vuilen! Op zien Amerikoans eerst vegen din lullen! Dij maale fratsen sluigen zie der wel evenpies haardhaandeg oet. Gain boas dij heur der noaderhaand op aan zol spreken. Of dat doudestieds wel altmoal in order was, valt nog te betwiefeln, mor in d ogen van oldere garde wel n stok waarkzoamer.
Gelokkeg veur dailnemers en heur aanhold bleven gerechtsdainoaren ditmoal wied oet t zicht en t feest kon begönnen. Dizze gladde jonges wazzen fersounsrakkers vandoage weer ains te glad of west. De ‘communicoazie’ haar vandoage weer klopt as n buzze.
Deur t trekken van n lötje wis elks, wenneer e aan beurt was en tegen welk monster hai zien krachten meten mos. t Gaspedoal wer alvaast wat lösser moakt. Motor brulde en t koetswaark trilde aan aal kaanten. Heuren en zain vergöng je. k Heb mie schienboar zo inleefd, dat k nou nog barstende kopzeerde heb. Vout op koppeln en op t ofsproken taiken springt woagen mit doezelnwekkende snelhaid veuroet, achternoa zeten deur zien ‘kammeroad’. Baanden gierden over t asfaalt en luiten swaarde strepen rubber achter.
Benzinedaampen kon j oet wiedte roeken. Touschaauwers bölken om t haardst en zwepen ‘racers’ op tot boetengewone prestoazies. n Oerwold van klaanken golft over t, op sensoatie belust, volk hin. Ze mouten der om en noabie wel dove van worden! t Volgende twijtal stelde zok alvaast op. Tieden worden in n boukje opschreven.
Der gait zo n haile tied overhin, veurdat elkenain aan trekken komen is. Op zo’n menaaier kriegen rieders achter mekoar n beurt, waarnoa de tieden vergleken worden. t Gait heur nait zozeer om priezen, al is wat geld veur benzine en underdailen ok nait te versmoaden, mor overwegend om lol, spannen en sensoazie. Mui, braandereg, mit n hoop gesoes in kop, mor voldoan, of nog wat roppeg in hoed, omreden t monster nait dee, wat e doun mos, göng t gezelschop weer op hoes aan. Elk noar aigen stee, om zok komende weken weer veur te beraaiden op volgende sjiesterij, dij der ongetwiefeld weer aan komen zat.
Woar, wenneer en hou is nog vroage, mor deur heur ‘gsm- etje’ bleven ze goud op högte van nkanders wederwoaregheden. Mor dat zel tied wel leren. t Leverde thoes denk k, hier en doar wel weer neudege stried en harrewar op. Doar zellen dij oaventuriers, ducht mie, wel nait laank wakker van liggen?
Mien wederhelfte begreep bie laange noa nait, hou k hier zo tou komen was. t Was veur mie net, asdat k er zölfde aan mitdoan haar. Zel t meschain nog aaltied n jongesdreum van mie west wezen? k Was aaltied al n bedie autogek west, doar zol t wel van van komen.
Aal was t mor ainmoal achter t stuur van zo’n scheuriezer te zitten en t gaspedoal tot bodem in te drokken. Wel t wait, mag t zeggen. In mien beleven, is t eerlieks woar beurd! t Het mie ok nog gain stuver kost. Gelokkeg het vraauw mie der dou en loater nooit mit ploagd.
As gewoonlek is zie t eerst oet berre goan, richten does, om heur te waskern en aan te klaiden. Wenneer ik kloar was haar zie din kovvie al kloar. Wat wil n ‘aarm’ mensk nog meer? k Schoekelde mie nog ais lekker under t dekberre. Even gain gesoes aan kop en aalmoal allain mit mien gedink.
Dreumen maggen din wel bedrog wezen, bie toeren is t doch n hail nuvere tiedsverdrief. k Draaide film van dizze nacht nog geern n moal of, mor t oldske was kloar en din heb je mor op t ‘appel’ te komen, zo goud kende k mien Elske in dij vatteg joar van ons traauwen wel al.
As k bainen nait votdoadelk oet berre slingerde, was der t eerste uur gain laand mit heur te bezailen. Heur snoede ston din gehaaid op min weer en din was t: baarg joe en hol koezen op mekoar, veurdat bom baarst. k Haar heur vannacht ducht mie al meer as genog ploagd. “k Kom der aan”, ruip k opgewekt in n pogen goie stemmen vaaste te holden.
