Behelpen is gain zat eten

Gaarmt Ottens wrift zok zwait van kop. Verdikkeme t is ja aiglieks gain waark mit dizze hette. Je kinnen ja wel leeglopen. t Is vandoage ok wel bar en boos. Bruier Haarm het t beder bekeken. Hai red op trekker over t onlaand om doar d’aargste koelen wat te slechten. Zit mit kop in wind en hai is pineut en stait zok hier in t heulaand of te beulen en wait zowat nait woar e t zuiken mout.

Zwaiten dokter, potten vol. t Idee, dat dit n boomloze pudde is. Wat je der van boven ingaiten, kropt der aan le kaanden weer net zo rad weer oet. Woarom is e doch aaltied de slemiel, dij t voelste waark op mag knappen, terwiel Haarm in zien ogen aaid kaantjes der of lopt?

Maandewaark, proat hom der nait van. Hai het n vraauw en n koppel kinder, Gaarmt mag toukieken en stait mit lege haanden. Nait dat e groag mit zien bruier kuutjebuten wol. Zo’n vraauwmensk doar zaten je bie toeren ja meer mit, as om verlegen. Nee din haar e wel veul bedere in zien ‘boukje’ stoan.

Mor dat wazzen bliekboar gain ‘spekkies veur zien bekkie’. Gaarmt mag zok bie zien snoarske wel zat eten, veur rest bleft t veur hom behelpen.

Verdulleme hai mag zok doch ok wel zain loaten, woarom is der nou gain potje veur zien deksel? Mout hai tevree wezen mit krummels dij van aandermaans bord ofvalen. Nee aandern worden schienboar deur t leven droagen, terwiel gounent, woarunder hai zokzölf rekent, haard mout pokkeln om kop boven wotter te holden. Woarom is t zo ongeliek verdaild in wereld?

Nait, dat e wieders veul te kloagen het. Kreeg noa t goan hemeln van zien ol heer, zien natje en dreugje aan d’aander kaande van t veurhoes. Doar scheelde t nait aan. Kreeg zien porzie van wat dleploatse opleverde, mor woar dee e t aalmoal veur.

Ain moal haar e n blaauwe moandag verkeren had. t Akkedaaierde tussen heur twijbaaident nuver, was n wicht woar e wel mit veur kroamen komen kon, mor zien voader haar zien snoede der maank stoken. Kerel, wat was dij in die tied laankwieleg west. Niks deugde in t hoes. En t wicht schonk e gien blik weerdeg.

t Vaalt as boerenzeun zowiezo al nait mit aan n wief te komen, loat stoan dat dij der ok nog zo’n dikke foeterkoare bie over vlouer krigt. Volgens Gaarmt haar t wicht doarom destieds ofhoakt. t Haar hom slim begroot, mor hai kon zien voader doch ok nait oet zien aigen hoes zetten.

Snapde nog aaltied nait, dat e Haarm destieds gain strobraid in wege legd haar. Teminzent veur zover hai wis. Was der toun ja nait bie west. Pannen zelden bie dij olle wel op dak rabbeld hebben, mor hai haar doudestieds waaineg keur.

Haarm haar kerke bezöcht en ok wat in t buultje doan. Doar mos ‘Barbertje’ nou veur hangen. Kon loater schienboar nait aan heur behuiftes voldoan, al zolden je dat nait zeggen, as je noar zien ofgerepeld pokkel keken. Der zat gain gram ekstroa vet op. Freerkien kon heur aan zien toetakken ja wel steuten. Noa de dood van zien moeke haar Haarm hom al rad dudelk moakt, dat hai t zien vraauw Freerkien nait aandoun kon, om dij ‘fiezerik’ van n Berend bie zok in hoes te nemen. t Wief zol der wel gien pertansie bie hebben. Zo’n potoakster om heur tou, was mit heur levenswieze ja gain doun.

Boetendes huil heur schoonvoader zok nait stille veur heur en bepaarkte din wel heur bewegensvrijhaid en doar mos ze ja nait aan denken.

Hai, Gaarmt mos zok der wieders mor mit redden. Ok noa t staarven van dij olle stond e nog mit lege haanden en lag zok allain in t grode berre te verbieten over t lot, dat hom zo ofgemieterd min troffen haar. Noa dood van ol Berend was zien tied veurbie. Mos zok mor wat behelpen.

Gelokkeg trok e regelmoateg op mit n koppel ainspaanjers dij ok allain levenspad volgen mossen. n Klokje in t ploatselk kefee spuilde wel wat old zeer vot, mor koater bleef.

Bie toeren kon e wel wat nieds worden op aandre ogenschienlek gelokkeg traauwde stelletjes. Wat zok achter gerdienen ofspeuld wait ja gain mensk. t Is nait aalsmor rozegeur en moaneschien.

Dat zigt e ja van hail dichtbie. Haarm mog din wel traauwd wezen, mor Freerkien, dij gaailgat haar aan hom bliekboar nait voldounde, den regelmoateg zag e wat mansvolk om keet strunen, dij als gunternde koaters op krolse kadde ofkwamen. t Was nait dat e zölf sinneghaid kriegen zol aan dat frommes. Vond heur n eelske medde, dij Haarm allent nomen haar as ‘dekmantel’, wat n roar woord, veur heur aigen dieverdoatsie. Zie kwam wel aan heur gerief.

Of Haarm ok tougang kreeg tot heur ‘lusthof’ woagde hai te betwiefeln. Dij Joris Goudbloud, was ja zo sulleg, dat e t aal van heur opvrat as laive kouke. Hai dochde, dat der oflopen joaren meer manlu over heen denderd wazzen as woagens mit heu over dele.

t Was ok nait moekes mooiste, al zat volgens hom, mor n bult ervoarens haar e ja nait in zokse aangelegenheden, wel alens der op en der aan. Berend haar veur heur kozen, dus mos zok der mor mit redden. Al was keur wel wat bepaarkt, den ze luip al in heur daarde moand, veurdat Berend mit heur under geboden kwam.

Zien olden haren hom nog zo woarschaauwd. Dizze poedie deugde in heur ogen nait. t Stroalde heur oet ogen. Kerels luipen om heur as n steuterse hoan om hounder. Ol Berend en de vraauw konden heur zeun nait meer woarschaauwen, omreden zie kört noa nkander göngen hemeln. Gaarmt kon t haile zwikkie van zien voader overnemen. Woonde op zokzölf, mor was veur t ovrege bie zien bruier in kost. t Eten was goud, al mog e dij toekerd wieders veur de kont nait zain.

Freerkien zel Berend der wel inloesd hebben, den ok dou was ze aaldeur al mit t gat op hobbel. Haar gain noagel om t gat te kraben. Kwam oet n nust, van aiveg honger en dörst. Voader waarkloos en aan de draank en n moeke, dij d’haile boudel luit verslontern.

As d’ol heer hom om haar, zaten zien haanden beheurlek lös en bie t minst of geringste kreeg ze der van langes mit n panladde. Ze waarkte as maaid bie n boer, dij heur wel inwaaid zel hebben in d’ovrege ‘geneugten der levens’. Dat ze dou nog nait bie t jong komen is, mag n meroakel haiten.

Gain wonder, dat ze groag heur bainen under n andermans toafel steken wol. Houveul manlu ze doudestieds al ‘versleten’ haar? Gaarmt duurde dat bie God nait te zeggen. Zel wel n bult ‘vleselke lusten’ genoten hebben, om t ain biebels te zeggen.

Noa t botterbraivie haar heur Haarm niks aans in te brengen kregen as lege braifkes. Hai, Gaarmt wis in les geval wel weer hou loat of was, as zie hom veur n putje wied van hoes stuurde.

Vervaast kreeg ze din n ‘laifhebber’ op bezuik. Heur zeune leek sprekend op Berend, mor van de twijde, n dochter, was e nait wizze. Dij leek mit heur rooie hoar meer op bakker Bruuntjes, dij schienboar noast n haalfje wit en n stokje roggenbrood ok nog wat aans achter loaten had. Gaarmt dochde, dat zie te pas en te onpas wel ains of zol reken mit dichte knibbe.

As ze t er weer ains aan tou haar en dat beurde regelmoateg, was ze nait biezunder tezzel. Elks dij n boksem druig, was din abseptoabel. Zölfs heur aarbaaider smoakte t genougen van heur overgoave. Gaarmt mos zok al aarg mishebben as Jans Platje nait de voader van heur twijde dochter was.

Heur Haarm, dij goudhaals luit zok deur heur voak n oor aannaaien. Haar docht hom ogen in buutse. t Was hom schienboar le goud. Hai zol mit dizze flare wel road waiten. Zol heur mit ‘laifde’ n schot hoagel oet dubbelloops jachtgeweer deur pokkel joagen, mor om veur dij delle te goan zitten, lokde hom nait aan. Wieders lag t ok meer op Haarms pad, n ende te moaken aan heur boetenechtelke escapoades.

Nog ain riege heu keren en din was t hom best noar t sin. Gaf e piebe aan Meerten. Kon e zok thoes vol loaten lopen mit gemaintepils, den ons kent ons, wie Grunnegers binnen ja zuneg op de poen. Was benijd wat Freerkien hom op bord zol leggen. Ze haar docht hom gain verziede had, van dij gevolgen t er om kon baanjern.

Kop ston heur laank nait zo roeg as aans, wenneer ze n goie beurt had het. Hai kon der mit verstand nait bie, dat lu heur zo drok konden moaken om zo’n stokske vlaais, dat je bie sloager nait ains kopen konden. Jeuk haar e ok wel es, mor kon zok nait indenken, dat n mensk oet verlet zok tot zokse lulderij kon verlegen.

Nou was Berends vraauw nait slim keur, haar dou ze wel hail slim omhoog zat, zölfs n moal pebeerd hom zo maal in kop te kriegen. As n loopse teef haar ze t gat veur hom hinneweer draaid. Luip d’haile dag rond zunder ‘trillerholder’ om kerels, docht hom, kop maal te moaken.

Gelokkeg haar e zok bedappern kind. Dit wol e zien bruier ja nait aandoun. Zol din ja nooit meer ledoags aan ain en zölfde toafel zitten kinnen. Wel wait, wat e zok in toukomst deur zo’n hakkefietje op haals hoald haar. Boetendes, was t ja dikke toekerd, as je mit Jan en leman in t berre doken.

Bah, dat er dit soort ‘moatschappelk’ waarkers veur dizze putjes beschikboar wazzen, tot doar aan tou, mor dat man under t zölfde dak, zowat under ogen van heur aigen manskerel tot zokse doaden in stoat was, onbegriepelk, onfersounlek en hemeltaargend.

Nee, din wazzen der wel n koppeltje aandern, woar e zien kwoajong geern es in hangen wol. Mor dat bleef bie denk allain. Zien ‘blaauwe Bertus’ bleef grotendails op stle. Wenneer e es slim omhoog zat, bezochde hai wel es rosse buurt in Grunnen, om doar tegen betoalen zien zwikkie te lozen. Keur genogt en gain noawaark.

Vraauwlu hier zagen hom bliekboar nooit recht stoan. Doch was e nait ain van de lelksten. Ons ‘Laimeneer’ zel zien potje wel votmieterd hebben? In elks geval hai zat en bleef der zunder. Haar noa n zeupke in kroug wel n groot woord, dat e der nait noar toalde. Dat e der genog noareghaid van zain haar. Dat e t laifst, zunder reken te holden mit zo’n frommes, zien aigen boontjes dopde.

De grootsproak kon onmeugelk verdoezeln, dat e stommegeern ok n wat waarms in berre wol hebben. Op oljoarsoavend en nijjoarsdag snobde hai zo hier en doar wel es n smokje, mor tot wiedere haandtastelkheden kwam t din nooit. Mit n koppel aandre ainspaanjers trokken ze buurte in om nkander nijjoar te wensen. Tjonge wat göng t er voak heer. t Verstand nam of, noarmoate draank der in göng. Paardie mossen of en tou wat nije roemte moaken, gaven over, om din weer wieder te goan.

Wat e zoaal soavends op tilleviezie zag, muik hom ok bepoald nait gelokkeg. Aarmoude troef. Zo of en tou n mooie netuurfilm. Hail wat beder, as le speulen, nijs en aandre lulderij. t Was mainsttieds gain fits of foazel. Van ellén kroop e din mor vroug in berre. Bie scheel aan wat beders.

Bie zien bruier en femilie rondhaangen wol e ok nait langer as noodzoakelk was. Dij onwieze proat doar luip hom kop smangs ok van om. Mit kinder van Haarm en Freerkien stond e op goie vout. Dij konden ok ja nait helpen, dat heur olden der zo waaineg van bakten. Wenneer zie wat krap bie kas wazzen, wossen ze tussendeure noar zien wounderij oardeg nuver te vinden.

Overdag zat grundel aan zien kaande op deure, den hai traauwde zien ‘schone’ zus nog nait as e heur zag. In gewoapende vree göngen ze mit nkander om. Aan eten koken haar e ja zo’n godsgruwelke hekel.

Zo kabbelden joaren d’ain noa d’aander vot. n Bult was der nait te melden. Gaarmt’s leven bestond oet waarken, waarken, n bedie hoesholden, al pebeerde n aantraauwde nicht zien bedounen wat toonboar te holden. Waarm eten bie de buren en bie tied en wiele zien grode laifhebberij, de jacht. Steevaast kwam e noa zo’n middeg mit n poar petriezen of hoazen aan zien joagerstake weer thoes.

Zölf muik e t wild aan zied, dat traauwde hai gain aander tou. Wel mog dizze en gene der van mit genottern. Groapereg was e ja nait. Tot ruilverkoaveln kwam. Zien bruier wol bie scheling aan n opvolger nait meer en ok hai zedde n dikke strebe under t boerken. Kinder wazzen t hoes oet, woarom din nog zo deurgoan. Haarm kon bie gemainte aan loop.

Veur hom huifde t nait meer. Laank het e nait van zien ‘vrijhaid’ genoten, den op n kwoade haarfstdag het e in t veld t loodje legd. Of Freerkien slim raauweg om zien verdwienen west het, vaalt te betwiefeln. Ze kon nou ja haiaalmoal heur aigen gang goan. Bie gainaine huifde ze in t vervolg reken en verantwoorden of te leggen.

Gaarmt doarentegen kwam bie t wotterschop te laande. Kreeg n veurkoamer bie zien neef en nichte. Le pertijen gelokkeg zol man zeggen. Wat der aan mekaaierd het, gain mensk zel t ooit waiten. Mor zo van d’aine dag op d’ aander het e in koamer zien jachtgeweer kregen. Twij petronen der in en noa n hoop gefrossel het e loop tegen kop zet en mit dikke tone van zien blode vout trekker overhoald.

Sneu genogt veur hom het t woapen wat bewogen, woardeur koegel hom nait goud roakt het. Zwoar gewond lag e bluidend op vlouer, woar nicht op t keboal of komend hom sevveloos vonden het. In t zaikenhoes wissen doktoren zien leven te redden, mor of heur doar daankboar veur wezen zol, kon e nooit dudelk moaken.

Mit koegel was ok t grootste dail van zien verstand votvlogen , van dij gevolgen dat e rest van zien leven in t gekmanshoes in Woagenbörgen deurbrengen mos. Kende gainaine meer. Haar gain bosschop of aander braifke achterloaten.

t Hoes was van Gaarmt en zie haren vrij wonen, zolaank ze hom verzörgden. Pas noa zien ‘hemeln’ roem twoalf joar loater, kwam t hoes op heur noam. Veul plezaaier hebben ze der nait meer van had, den binnen t joar kwam hai bie n verkeersongelok om t leven.

t Zwikje is verkocht, woar zie bleven is? Aargens aans opnij begonnen? Weertraauwd? Wel zel t zeggen? In les geval is wereld nait opholden mit bestoan. Grode rad van oaventuur draait nog aaltied. As je der in zitten, hol joe din bovenin goud vaaste, den veurdaj t in smiezen hebben, lig je op oapegoapen. Geniet van t leven, zolaank t meugelk is. Behelpen mag din gain zat eten wezen, mor n mensk kan der n hail end mit komen.

Gaarmt het nog krapan zeuven maale joaren deurbracht in Woagenbörgen, veurdat e veurgoud kop dele legd het. Wis ja nait meer wel e was, kende t minder wordend bezuik ok nait. Verainzoamde. Muik zien aigen voel en deed allent waffel open, om der wat in te loaten schoeven. Kwam zowat nooit meer van berre of. Oetendelk was t meschain veur hom ok wel beder zo. Sneu veur hom en femilie, dat zien pogen, t heft in aigen haanden te nemen, doudestieds op zo’n zootje oetdraaid is. t Was nou veurgoud doan mit ol Gaarmt. t Leven het hom nait brocht, woar elkenaine ja op hoopt, mor t lopt nou ainmoal wel ains aans as aans.